Św. Jan Ewangelista

Dzieje zabytku

Rzeźba powstała wraz z całą amboną, a także z zespołem ołtarzy bocznych w latach około 1693-1705, w czasie gdy proboszczem parafii w Orawce był ksiądz Barny.

Opis

Rzeźba pełnoplastyczna, przedstawiająca św. Jana. Święty zwrócony delikatnie w lewo, ustawiony w kontrapoście z prawą nogą ugiętą w kolanie. Obie ręce ma wyciągnięte na boki, w lewej trzyma otwartą księgę, a w prawej pióro. Twarz młodzieńcza z wysokim czołem, włosy średniej długości z przedziałkiem na środku głowy. Ubrany jest w długą, złotą suknię z zielonym kołnierzem, przepasaną w talii i złoty płaszcz podbity na czerwono, przewieszony przez lewe ramię. Przy lewej nodze orzeł z rozpostartymi skrzydłami. Polichromia naturalistyczna w partiach ciała, szaty złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Niestety w dotychczasowych badaniach nad wyposażeniem kościoła w Orawce, wobec braku dokumentów archiwalnych dotyczących wykonawców, nie podjęto próby wskazania choćby kręgu potencjalnych autorów nastaw ołtarzowych, ambony i ich rzeźbiarskiego wystroju. Święty Jan był uczniem Jana Chrzciciela, a następnie umiłowanym uczniem Chrystusa, który towarzyszył mu aż do śmierci na krzyżu. Został wysiedlony na wyspę Patmos, gdzie powstała księga Apokalipsy. Następnie powrócił do Efezu i napisał czwartą Ewangelię i trzy Listy kanoniczne. Zmarł, mając około 90 lat. Święty Jan został ukazany w charakterystycznym typie ikonograficznym, jako młodzieniec, bez zarostu, z długimi włosami o łagodnej twarzy i delikatnym spojrzeniu. Ponadto u stóp ewangelisty znajduje się orzeł, przypisywany mu jako atrybut, ponieważ opisuje wcielenie Słowa: „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. Ono było na początku u Boga” (J 1, 1-2), czyli tego co przychodzi z góry. Atrybuty ewangelistów (człowiek, lew, orzeł i wół) pojawiają się już w wizji Ezechiela (Ez 1, 1-14) i apokaliptycznym widzeniu św. Jana (Ap 4, 6-8). Symbole te znane były również w obrazie świata starożytnych Babilończyków, gdzie odnosiły się do zodiaku, pór roku i czterech stron świata. Każde z trzech zwierząt ucieleśnia szczególny typ siły fizycznej: lew – siła potężna, ognista, nieujarzmiona; orzeł – ostrość wzroku, wysokość i szybkość lotu; wół – odporność i wytrwałość. Z kolei człowiek oznacza istotę obdarzoną duszą, inteligencją i wolą. W wizji Ezechiela cechy te są poszerzone i opisują Boga: człowiek – poznanie i wolę Boga, wół – jego siłę, lew – potęgę, a orzeł – wszechwiedzę. Z odniesieniem czterech symboli do tajemnic Chrystusa i do Ewangelii można spotkać się po raz pierwszy u św. Hieronima. W Lidii odkryto blok marmuru z następującym tekstem, odnoszącym się do Chrystusa i odpowiadający czterem atrybutom ewangelistów: „Jak człowiek cierpiał, jak lew zwyciężał, jak orzeł wzleciał, jak wół został zabity na ofiarę”.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Rzeźba św. Jana powstała wraz z całą amboną, a także z zespołem ołtarzy bocznych w latach około 1693-1705. Atrybutem, z którym zwykle przedstawiano ewangelistę jest orzeł.

Bibliografia