Św. Barbara

Dzieje zabytku

Rzeźbę św. Barbary wraz z całym wystrojem rzeźbiarskim ołtarza głównego w Waksmundzie wykonał nowotarski rzeźbiarz Grzegorz Franciszek Bełtowski w 1909 roku.

Opis

Rzeźba św. Barbary, pełnoplastyczna, ustawiona na niskiej, prostopadłościennej podstawie o ściętych narożach. Święta ustawiona jest frontalnie, w delikatnym kontrapoście z prawą nogą ugiętą w kolanie, z głową pochyloną w dół. W prawej ręce trzyma przed sobą kielich, a w lewej miecz zwrócony ostrzem do dołu. Twarz pociągła o wydatnym podbródku, długi nos, duże oczy, rysy delikatnie rzeźbione. Włosy ciemnobrązowe, długie, falowane, opadające na plecy i barki. Święta ubrana jest w szarą suknię z długimi rękawami i ciemnozielony płaszcz z bordową podszewką, zakładany przez głowę. Płaszcz zdobiony jest na brzegu szeroką bordiurą w formie stylizowanej wici roślinnej. Na głowie ma założoną jasnoszarą chustę oraz złotą, otwartą koronę. Na stopach ma ciemnobrązowe buty. Polichromia naturalistyczna w odsłoniętych partiach ciała.

Zarys problematyki artystycznej

Autorem dzieła jest Grzegorz Franciszek Bełtowski (1859?-1918), pochodzący z Nowego Targu. Jego twórczość, mocno osadzona w tradycji XIX-wiecznej rzeźby sakralnej, inspirowana była dziełami tyrolskimi, które łączyły tradycję rzemieślniczą z wpływami stylów historycznych, m.in. neogotyku. Bełtowski zdobył uznanie w 1909 roku na Wystawie Przemysłu Liturgicznego w Pałacu Sztuki we Lwowie, podczas której otrzymał dyplom honorowy w kategorii rzeźba kościelna w kamieniu i drzewie. W latach 1881–1883 pełnił funkcję werkmistrza w Państwowej Szkole Przemysłowej we Lwowie, gdzie nauczał stolarstwa, tokarstwa i snycerstwa użytkowego.

Jednym z jego dzieł jest rzeźba św. Barbary, którą charakteryzują idealizowane rysy twarzy oraz konwencjonalna, stateczna poza, zgodna z tradycyjną ikonografią świętej (w prawej dłoni święta trzyma kielich, a w lewej miecz). Szaty drapowane są głębokimi i wertykalnymi fałdami tworzącymi efekt monumentalności postaci. Brzegi płaszcza św. Barbary dekorowane są misterną, złoconą i stylizowaną bordiurą, inspirowaną haftami liturgicznymi.

Omawiana rzeźba przedstawia św. Barbarę, dziewicę i męczennicę, patronkę dobrej śmierci, górników, flisaków i artylerzystów, należącą do grona Czternastu Świętych Wspomożycieli. Święta Barbara wywodziła się z zamożnej, pogańskiej rodziny, dlatego w rzeźbie została ukazana w bogatym, królewskim stroju. Z wiarą chrześcijańską zetknęła się podczas nauki w Nikomedii. Ojciec świętej, usiłując zmusić ją do wyparcia się wiary chrześcijańskiej, zamknął ją w wieży. Według legendy była biczowana, ale mimo to nie wyrzekła się Chrystusa i ostatecznie została ścięta mieczem. Pierwsze przedstawienia Barbary z przypisanymi jej atrybutami widocznymi w omawianej rzeźbie pojawiły się w XIV wieku. Kielich z hostią nawiązuje do jednej z legend, według której anioł miał go jej przynieść do wieży. Z jej postacią związanych jest wiele legend i zwyczajów ludowych, np. wzywanie św. Barbary w czasie burzy, gdyż piorun miał zabić jej ojca (jako znak kary boskiej) czy też barbórka tzw. święto górników. Ku czci świętej od połowy XIV wieku powoływane były liczne bractwa. Jednym z największych było założone w średniowieczu przy kościele św. Barbary w Krakowie, kierowane przez jezuitów, gdzie święta była czczona, zwłaszcza jako patronka konających w okresie wojen i epidemii.

Streszczenie

Rzeźbę św. Barbary wraz z całym wystrojem rzeźbiarskim ołtarza głównego w kościele św. Jadwigi Śląskiej Waksmundzie wykonał nowotarski rzeźbiarz Grzegorz Franciszek Bełtowski w 1909 roku.

Bibliografia