Św. Jadwiga Śląska

Dzieje zabytku

Obraz św. Jadwigi Śląskiej powstał w pierwszej połowie XVIII wieku w nieznanym warsztacie malarskim. Do obecnego kościoła w Waksmundzie został przeniesiony z poprzedniej świątyni, którą konsekrowano w 1723 roku pod wezwaniem tej świętej.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta, zamknięty łukiem nadwieszonym z przedstawieniem św. Jadwigi Śląskiej. Obraz malowany olejno na desce z płaskorzeźbionymi elementami imitującymi nakładaną na obraz sukienkę i koronę oraz elementy stroju Chrystusa, które stanowią integralną część drewnianego podłoża.

W centrum kompozycji, bliżej lewej strony, na prostopadłościennym, szarym podeście ukazana klęczącą postać św. Jadwigi Śląskiej ze złożonymi w geście modlitwy dłońmi. Kobieta zwrócona jest w trzech czwartych w lewo, z głową skierowaną w stronę krucyfiksu ustawionego przed nią, na wysokim stoliku, po prawej stronie. Święta ma owalną twarz z silnie zarumienionymi policzkami, duże oczy, pełne usta i długi oraz szeroki nos. Spod welonu widoczne są drobne kosmyki brązowych włosów. Ubrana jest w płaskorzeźbione szaty: srebrzoną suknię spodnią, zdobioną złoconymi kwiatkami w dolnej części i ze złoconymi lamówkami przy rękawach; krótką, złoconą i spiętą w pasie gorsetem suknię wierzchnią z szerokimi rękawami sięgającymi do łokci, z koronkowym kołnierzykiem, która dekorowana jest kwiatami i lamowana u dołu frędzlą; na ramiona ma narzucony srebrzony płaszcz, fakturowany i zdobiony motywem kwiatów, podbity brązowym futrem; na głowie ma srebrzony, fakturowany welon ze złoconą lamówką oraz zamkniętą koronę.
Ukazany po prawej stronie obrazu stolik zasłany jest niebieską tkaniną, sięgającą do samej ziemi. Na nim ustawiony jest krucyfiks na trójściennej podstawie, wspartej na trzech nóżkach uformowanych w kształcie lwich łap. Chrystus przybity jest do krzyża trzema gwoźdźmi, ukazany w dużym zwisie, z opadającą głową, z prawą stopą założoną na lewą. Sylwetka szczupła z zaznaczonymi śladami męki. Biodra przewiązane złoconym, płaskorzeźbionym perizonium. Na głowie płaskorzeźbiona, złocona korona cierniowa z trzema wiązkami promieni. Krzyż prosty, brązowy z białym titulusem przerzuconym przez górną belkę z napisem: „IN / RI”.
Scena ukazana we wnętrzu z widoczną półkolistą arkadą oraz masywnym filarem, zakończonym prostym profilowaniem. W prawym, górnym narożu podwieszona jest czerwona tkanina, obwiedzioną frędzlą, ze zwisającymi na sznurach chwostami.
W górnej części kompozycji, ponad świętą, ukazane pięć uskrzydlonych główek anielskich wśród delikatnie zaznaczonych obłoków.

Zarys problematyki artystycznej

Na obrazie w kościele w Waksmundzie św. Jadwiga została ukazana w tradycyjnym ujęciu ikonograficznym: ubrana w strój książęcy i przedstawiona podczas adoracji Ukrzyżowanego Chrystusa. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora obrazu. Dzieło powstało w pierwszej połowie XVIII wieku w charakterystycznej konwencji ukazywania świętych podczas modlitwy z podziałem kompozycji na strefę ziemską i niebiańską (uskrzydlone główki aniołków), a także z podwieszoną kotarą w górnej części obrazu.

Św. Jadwiga Śląska (1178/1180-1243) była córką Bertolda IV i jego drugiej żony Agnieszki z Miśni. Pochodziła z Diessen-Andechs w Bawarii. W dzieciństwie została oddana na wychowanie do klasztoru benedyktynek w Kitzingen nad Menem. Już w wieku lat 12 wysłano ją do Wrocławia, na dwór księcia Bolesława Wysokiego, gdzie oczekiwała na ślub z jego synem Henrykiem. Niestety, historykom nie udało się ustalić dokładnej daty zawarcia małżeństwa Jadwigi z Henrykiem. Według przekazów ich związek miał stanowić wzór rodziny, pomimo licznych strapień, które nawiedziły ich dom (czwórka ich dzieci zmarła przedwcześnie). Pozostała przy życiu jedynie dwójka z ich potomstwa, Gertruda i Henryk. Jadwiga szybko nauczyła się języka polskiego i nim też posługiwała się na codzień. Była fundatorką wielu kościołów i ich wyposażenia, zwłaszcza szat liturgicznych, które osobiście tkała ze swoimi dworkami. Zasłynęła z pobożności i czynów miłosierdzia. Dbała o należyte traktowanie swoich poddanych w podległych jej dobrach. Podczas objazdów swoich posiadłości odwiedzała chorych i ubogich. Przy dworze wybudowała szpital, w którym znajdowało się około 13 chorych, ale wspierała biednych także w innych miejscowościach, na przykład finansując ubogim kształcenie w szkole katedralnej we Wrocławiu. Do najbardziej znanych jej i jej męża fundacji kościelnych należy opactwo cysterek w Trzebnicy, do którego wstąpiła po śmierci męża i dzieci. Wyczerpana surowym życiem mniszki zmarła 15 października 1243. Już po jej śmierci miejsce jej spoczynku zaczęły odwiedzać rzesze wiernych. Została kanonizowana w 1267 roku. W Polsce wystawiono pod jej wezwaniem około 150 kościołów i kaplic, w tym omawiany kościół w Waksmundzie. W ikonografii przedstawiana jest w stroju cysterki lub w stroju książęcym. Do jej atrybutów należą: statuetka Matki Bożej z Dzieciątkiem, buty w ręku, modlitewnik, model kościoła trzebnickiego, różaniec, krucyfiks, chleb i korona na głowie. Niekiedy występuje w przedstawieniach ze swoją krewną św. Elżbietą Węgierską lub ze św. Janem Chrzcicielem.

Streszczenie

Obraz świętej Jadwigi Śląskiej powstał przed 1723 rokiem w nieznanym warsztacie malarskim. Do obecnego kościoła w Waksmundzie został przeniesiony z poprzedniej świątyni. Obecnie zawieszony jest na ścianie kościoła.

Bibliografia