Św. Andrzej

Dzieje zabytku

Według przekazu ustnego figury św. Piotra, św. Pawła, św. Andrzeja i św. Jana Ewangelisty zostały wykonane w latach dwudziestych XX wieku we Włoszech. Być może zakupiono je po pożarze, który zniszczył lewy bok ołtarza w 1924 roku. Oryginalne rzeźby nastawy ołtarzowej według inwentarza kościelnego z połowy XX wieku zostały złożone „w miechowni [na wieży] w liczbie 7 wielkich, 7 średniej wielkości, 3 małe”. Ołtarz główny jest trzecim z kolei ołtarzem w kościele św. Marcina. Według części badaczy dziejów kościoła w Krempachach powstał około 1725 roku, o czym ma świadczyć zapis w kronice parafialnej z tego samego roku, w którym zanotowano informację o nowo wyrzeźbionej nastawie, pomalowanej, posrebrzonej i pozłoconej przez austriackiego malarza Jana Grimma „S. Martini aram noviter sculptam per Senem Joannnem Grimm Rakussiensem Pictorem, pictam, inargentatam et inauratam fuisse”. Jednakże ołtarz główny jest obficie dekorowany ornamentem rokokowym, co przesuwa jego datowanie na drugą połowę XVIII wieku. Budowa nowej nastawy, bądź silna przebudowa starej mogła być związana z pożarem kościelnego dachu, który miał miejsce w 1788 roku. Być może ucierpiała wtedy również poprzednia nastawa sprzed 1725 roku.

Opis

Rzeźba św. Andrzeja ścięta z tyłu, ustawiona na niskim, prostopadłościennym cokole o ściętych narożach. Figura zwrócona frontalnie, z prawą nogą delikatnie ugiętą w kolanie, z pochyloną głową. Lewą ręką przytrzymuje przy piersi zamkniętą księgę; prawą również ugiętą, unosi przed siebie. Twarz o wysokim czole, z wyraźnie zaznaczoną łysiną okolona długą, falującą brodą, rozdzieloną na końcu na dwa pukle, nos długi i wąski, oczy skierowane w dół. Włosy średniej długości, widoczne po bokach głowy. Święty jest ubrany w czerwoną suknię z długimi rękawami oraz płaszcz w kolorze brudnozłotym ze złoconą podszewką, zawieszony na prawym ramieniu i podtrzymywany z przodu, drapowany w grube, miękkie fałdy. Obok rzeźby, po lewej stronie stoi wysoki, srebrzony krzyż w kształcie litery „X”. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, podszewka płaszcza złocona, krzyż srebrzony.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba powstała w latach dwudziestych XX wieku, według przekazów ustnych we Włoszech. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła. Święty Andrzej był rybakiem, bratem św. Piotra. Początkowo był uczniem św. Jana Chrzciciela, później jako jeden z pierwszych został powołany przez Chrystusa słowami „Pójdźcie za Mną, a uczynię was rybakami ludzi” (Mt 4, 19). Święty poniósł śmierć męczeńską w greckim mieście Patros ukrzyżowany na krzyżu w kształcie litery „X”, głową w dół. Z tego powodu w ikonografii jest zazwyczaj przedstawiany z krzyżem, zwanym też krzyżem św. Andrzeja, który na ołtarzu w Krempachach został umieszczony przed rzeźbą. W lewej dłoni trzyma księgę, symbol jego apostolskiej misji.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, delikatne zabrudzenia powierzchni.

Streszczenie

Rzeźbę św. Andrzeja wykonano w latach dwudziestych XX wieku i wtórnie umieszczono na ołtarzu głównym z drugiej połowy XVIIII wieku. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła. Przedstawia św. Andrzeja, rybaka, brata św. Piotra. Początkowo święty był uczniem św. Jana Chrzciciela, później jako jeden z pierwszych został powołany przez Chrystusa słowami „Pójdźcie za Mną, a uczynię was rybakami ludzi” (Mt 4, 19). Święty Andrzej poniósł śmierć męczeńską w greckim mieście Patros ukrzyżowany na krzyżu w kształcie litery „X”, głową w dół. Z tego powodu w ikonografii jest zazwyczaj przedstawiany z krzyżem, zwanym też krzyżem św. Andrzeja, który na ołtarzu w Krempachach został umieszczony przed rzeźbą. W lewej dłoni trzyma księgę, symbol jego apostolskiej misji.

Bibliografia