Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Obraz dewocyjny zapewne podarowany do kościoła przez któregoś z zamożniejszych parafian.

Opis

Obraz ma kształt stojącego prostokąta. Na czarnym tle ukazana została stojąca postać ubiczowanego Jezusa w ujęciu do pasa. Chrystus ma długie, czarne, falowane, opadające na plecy włosy oraz krótki zarost. Głowę ze złotą koroną cierniową nieznacznie przechyla w lewo. Wokół niej znajduje się srebrzysta gloria promienista, składająca się z namalowanych naprzemiennie cienkich oraz grubszych srebrnych promieni, zakończonych w jaskółczy ogon. Zbawiciel ubrany jest w luźno spływający po ramionach złoty płaszcz przewieszony przez lewę ramię, odsłaniający umięśnioną klatkę piersiową. Jego wyciągnięte do przodu związane złotym sznurem ręce są skrzyżowane na wysokości pasa. W lewej ręce trzyma czterolistną trzcinę zakończoną pałką.

Zarys problematyki artystycznej

Omawiany obraz Ecce Homo w Osieku należy powiązać z warsztatem malarskim ojca Antoniego Flasza Starszego (1857-1983) i syna Antoniego Flasza Młodszego (1897-1973), funkcjonującym w niedalekich Hecznarowicach. Obaj artyści tworzyli liczne obrazy o charakterze dewocyjnym, o zbliżonym formacie, wybierając najczęściej przedstawienia Matki Boskiej Częstochowskiej, Matki Boskiej Niepokalanej, czy też właśnie Ecce Homo. Za taką atrybucją przemawiają formy stylowe przedstawienia oraz charakterystyczne zdobienia wyrażające się w drewnianych, złoconych lub tylko złoconych sukienkach i innych elementach dekoracyjnych, jak np. promienistych nimbach, co można zauważyć w Osieku, także na obrazie Matki Boskiej Piekarskiej w bocznym ołtarzu w nieużywanym dziś drewnianym kościele osieckim św. Andrzeja Apostoła.
Przedstawienie Ecce Homo w Osieku wywodzi się ze starej formuły ikonograficznej wypracowanej na kanwie wielopostaciowych przedstawień w typie Naigrywania i Koronowania cierniem, opartych o relację synoptyków (por. Mt 27, 27-30; Mk 15, 16-20) lub ilustrujących Sąd Piłata (Ecce Homo), opisanego w Ewangelii św. Jana (J 19, 1-16). Genezy tych wizerunków należy upatrywać w zrodzonej w XV wieku nowej pobożności - devotio moderna, akcentującej współprzeżywanie i rozpamiętywanie cierpień Chrystusa. Omawiany obraz należy zaliczyć do grupy charakteryzującej się tylko wybranymi atrybutami wyszydzonego króla – purpurowym płaszczem, trzciną w ręku, koroną cierniową, związanymi rękami, powrozem na szyi, krwią na obliczu oraz płynącymi po policzkach łzami. Sam zaś wizerunek bezsprzecznie jest wzorowany na Chrystusie Bielańskim - łaskami słynącym obrazie Pana Jezusa Cierpiącego z drugiej połowy XVI wieku, cieszący się kultem mieszkańców Podbeskidzia w kościele św. Macieja w Bielanach koło Kęt.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Widoczne drobne otarcia i złuszczenia złoceń na ramie.

Literatura

K. Künstle, Ikonographie der christlichen Kunst, Bd. I: Prinzipienlehre-Hilfsmotive-Offenbarungstatsachen, Freiburg im Breisgau 1928, s. s. 437-440;
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 8;
Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 1, Allgemeine Ikonographie A-E, Hersg. W. Braunfels et al., Rom-Freiburg-Basel-Vien 1994, kol. 557-561;
A. Paciorek, A. Kramiszewska, Męka Pana naszego Jezusa Chrystusa według św. Mateusza z komentarzem teologiczno-biblijnym i ikonograficznym, Lublin 2007, s. 149-150;
R. Viladesau, The Pathos of the Cross. The Passion of Christi in Theology and the Arts – The Baroque Era, Oxford 2014, s. 110, 283;
Z dziejów Hecznarowic, red. A. Barciak, B. Nycz, Hecznarowice 2015, s. 196-203.

Streszczenie

Omawiany obraz Ecce Homo w Osieku należy powiązać z warsztatem malarskim ojca Antoniego Flaszy Starszego (1857-1983) i syna Antoniego Flaszy Młodszego (1897-1973), funkcjonującym w niedalekich Hecznarowicach. Wizerunek bezsprzecznie jest wzorowany na Chrystusie Bielańskim - łaskami słynącym obrazie Pana Jezusa Cierpiącego z drugiej połowy XVI wieku, cieszący się kultem mieszkańców Podbeskidzia w kościele św. Macieja w Bielanach koło Kęt.