Ołtarz główny

Dzieje zabytku

Ołtarz główny wraz z dekoracją rzeźbiarską został ufundowany przez Andrzeja Dominika Lipiewicza, który pełnił funkcję rektora kościoła w Luborzycy w latach 1762-1773. Projekt nastawy mógł być dziełem Sebastiana Sierakowskiego. Został wykonany przez warsztat Mateusza Szepsa, który jest autorem dekoracji rzeźbiarskiej. W aktach wizytacji z 1783 roku opisany był jeszcze jako niepolichromowany – „Ołtarze: Wielki snycerskiey roboty niemalowany z Cyboryum takieyże roboty niemalowanym na mensie murowaney konsekrowany. W tym ołtarzu Efigies Crucifixi niemalowana zamiast obrazu gradusy przed nim kamienne”. Polichromię wykonano zatem po tym roku. Ołtarz był konsekrowany w 1792 roku przez plebana Sebastiana Czochrona. Pierwotnie w ołtarzu znajdowały się cztery figury – św. Jana, Marii, św. Weroniki oraz Longina i jako takie zostały wymienione w retabulum jeszcze w 1917 roku przez Jana Wiśniewskiego. W 1953 roku w „Katalogu zabytków sztuki w Polsce” dwie ostatnie figury opisane były osobno, jako pochodzące z ołtarza głównego. Obecnie są zaginione.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna, ustawiona na wysokim cokole.
Ołtarz drewniany, prostopadłościenny. Na nim tabernakulum z tronem wystawienia. Tabernakulum w formie drewnianej, prostopadłościennej skrzynki, obitej blachą, o wypukłej ściance frontowej, zamkniętej profilowanym gzymsem. Drzwiczki w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym, obwiedzione ramą, z wizerunkiem baranka z krzyżem, leżącego na księdze z pieczęciami, w glorii. Tabernakulum w drewnianej obudowie, wpisane w wysoki cokół, na nim tron wystawienia w formie obrotowej niszy w kształcie stojącego prostokąta, z podwieszoną draperią. Nisza flankowana parą pilastrów, przechodzących w spływy wolutowe, na których siedzą putta. Pilastry dźwigają pełne belkowanie, wyłamane na ich osi, częściowo przerwane przez niszę. Pilastry dekorowane uskrzydlonymi główkami anielskimi oraz snopkiem zboża i kiściami winogron. Cały tron wystawienia dekorowany rocaille'm.
Nastawa ujęta dwiema parami kolumn o kapitelach kompozytowych, dźwigających pełne belkowanie, wyłamane pomiędzy nimi, przerwane nad polem środkowym. Na belkowaniu fragmenty przerwanego, półkolistego przyczółka, na których leżą putta. Całe pole środkowe wypełnia wnęka w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym, ujęta profilowaną ramą, z figurą Chrystusa Ukrzyżowanego. Nad łukiem wnęki, pomiędzy obłokami, gołębica Ducha Świętego w glorii promienistej. Pomiędzy kolumnami płyciny z uskrzydlonymi główkami anielskimi na obłokach, rocaille oraz figury św. Jana Ewangelisty i Matki Boskiej na rocaille'owych wspornikach. Kondygnacja ujęta uszami utworzonymi z rocaille'u. Nastawa zwieńczona rzeźbą tronującego Boga Ojca z globem i berłem, pośród obłoków i uskrzydlonych główek anielskich, w glorii promienistej.
Struktura polichromowana w kolorze błękitnym, kolumny, profile i ornamentyka złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Najpewniej ołtarz główny w Luborzycy został zaprojektowany przez architekta lub był wykonany według konkretnego projektu, przedłożonego warsztatowi. Architektura nastawy pozwala sądzić, że jej projektantem mógł być Sebastian Sierakowski, o czym świadczy zastosowanie dwóch par kolumn podtrzymujących masywne belkowanie i fragmenty przerwanego półkolistego przyczółka. Ten charakterystyczny motyw Sierakowski wykorzystywał w projektowanych przez siebie ołtarzach, mianowicie głównym do kościoła Norbertanek na Zwierzyńcu oraz przypisywanej mu nastawy Matki Boskiej Piaskowej w kościele Karmelitów na Piasku w Krakowie. Charakterystyczne retabulum w Luborzycy nie znajduje porównania do innych ołtarzy z tego czasu na terenie Małopolski, prócz wskazanych dzieł Sierakowskiego, co pozwala zasugerować jego udział w projektowaniu tego ołtarza. Sierakowski kilkakrotnie współpracował z Mateuszem Szepsem, autorem figur ołtarza w Luborzycy. Ten ostatni wykonał dekorację rzeźbiarską wskazanych wyżej ołtarzy dla norbertanek i karmelitów projektowanych przez Sierakowskiego.
Nastawa w Luborzycy poprzez zastosowanie glorii promienistej w partii zwieńczenia oraz wykorzystany do dekoracji rocaille posiada późnobarokowy charakter, jakkolwiek jej architektura zapowiada już klasycystyczne tendencje.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Po konserwacji.

Streszczenie

Ołtarz główny wraz z dekoracją rzeźbiarską został ufundowany przez Andrzeja Dominika Lipiewicza, który pełnił funkcję rektora kościoła w Luborzycy w latach 1762-1773. Projekt nastawy mógł być dziełem Sebastiana Sierakowskiego. Został wykonany przez warsztat Mateusza Szepsa, który jest autorem dekoracji rzeźbiarskiej. Pierwotnie w ołtarzu znajdowały się cztery figury – św. Jana i Marii oraz św. Weroniki i Longina, te dwie ostatnie zaginęły w późniejszym czasie. Nastawa w Luborzycy poprzez zastosowanie glorii promienistej w partii zwieńczenia oraz wykorzystany do dekoracji rocaille posiada późnobarokowy charakter, jakkolwiek jej architektura zapowiada już neoklasyczne tendencje.

Bibliografia