Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Biskupice
Miejscowość
Bodzanów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wieliczka
Parafia
Parafia Św. Apostołów Piotra i Pawła
Tagi
mała architektura późny barok
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/00758
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
po 1765 roku
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i rzeźbiarskie, polichromowanie, pozłocenie, posrebrzenie
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Wyposażenie architektoniczno-rzeźbiarskie kościoła w Bodzanowie, w tym ołtarz główny, powstało po 1765 roku, podczas gruntownego remontu świątyni przeprowadzonego z inicjatywy proboszcza Walentyna Grodzkiego. Wykonał je najpewniej warsztat Korneckich z Gdowa. Ołtarz został pozłocony w 1886 roku przez Stanisława Bochyńskiego z Łącka za sumę 314 złr, a rok później odmalowany razem z resztą wyposażenia. W 1958 roku „Dobranowski z Krakowa ozłocił i przemalował wielki ołtarz”. Pełną konserwację ołtarza i figur wykonali w 1997 roku Rafał Bukowski i Janusz Czop. W lipcu 2009 roku w ołtarz wprawiono obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, trójosiowa, jednokondygnacyjna, ustawiona na wysokim cokole. Ołtarz wolnostojący, odsunięty od retabulum, drewniany, sarkofagowy z drewnianą mensą, na nim ustawione tabernakulum. Nastawa opasująca trójbocznie zamknięte prezbiterium, osie wydzielone czterema parami pilastrów o trzonach dekorowanych rocaille'em, przed którymi stoją cztery kolumny o kapitelach kompozytowych i trzonach z dekoracją geometryczną, dźwigających imposty. W polu środkowym nisza w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem segmentowym nadwieszonym z uskokiem, ujęta profilowaną ramą dekorowaną rocaille'em z dużo mniejszym obrazem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w osobnej ramie na czerwonym tle. Osie boczne przeprute oknami w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem segmentowym, na ich tle stoją figury aniołów. Nad polem głównym medalion z obłoków i uskrzydlonych główek anielskich z gołębicą Ducha Świętego w glorii promienistej. Na belkowaniu, na osi wewnętrznych impostów dwa siedzące na obłokach putta, na osi zewnętrznych rokokowe wazony. Nastawa flankowana dwoma przyściennymi cokołami, na których stoją figury św. Piotra i św. Pawła. Struktura architektoniczna polichromowana na sposób imitujący niebiesko-białą marmoryzację, trzony pilastrów fioletową. Ornamentyka, profile, kolumny i gloria pozłacane i posrebrzane.






Zarys problematyki artystycznej

W dotychczasowej literaturze wykonanie ołtarzy i rzeźb w kościele w Bodzanowie było przypisane Michałowi Dobkowskiemu. Jakkolwiek analiza formalno-porównawcza z rozpoznanymi dotychczas dziełami warsztatu Korneckich z Gdowa pozwala atrybuować im wykonanie całego wyposażenia, a mianowicie ołtarzy, rzeźb, ambony, jak i części obrazów z tego kościoła, które nie odpowiadają repertuarowi formalnemu stosowanemu przez Dobkowskiego.
Struktura architektoniczna ołtarza głównego w Bodzanowie stanowi trawestację pierwszej kondygnacji ołtarza głównego w kościele w Chełmie, potwierdzonego archiwalne dzieła Korneckich. Jest analogiczna pod względem artykulacji, jakkolwiek ołtarz bodzanowski pomiędzy kolumnami ma wprawione okna oraz dopasowany jest do kształtu zamknięcia prezbiterium. Gloria pojawiająca się zamiast zwieńczenia stanowiła motyw stosunkowo popularny w twórczości warsztatów małopolskich w tym czasie, natomiast warsztat Korneckich stosował ją często w ambonach, zamiast baldachimu, jak również w ołtarzach, przykładowo w ołtarzu głównym w Gdowie.
Nastawa architektoniczna w Bodzanowie opasująca prezbiterium, ujmująca w bocznych osiach okna, zwieńczona glorią razem z wolnostojącym ołtarzem z rozbudowanym tabernakulum jest niezwykle zbliżona do ołtarza głównego w sanktuarium w Gidlach, dzieła Jana Millmana z lat 1792-1796. Mimo, że dzieło jest dużo późniejsze od ołtarza w Bodzanowie, wiadomo, że Millman posługiwał się gotowym projektem ołtarza, według którego go wykonał. Być może Korneccy postąpili analogicznie i wykonali omawiany ołtarz w oparciu o gotowy wzór. Prawdopodobnym wzorem dla Millmana, jak i dla Korneckich mógł być zbliżony pod względem formalnym i koncepcyjnym ołtarz główny w kościele św. Małgorzaty w Witowie, dzieło Franza Urbansky'ego z 1747 roku.
Piotr Kornecki razem ze swoim przyrodnim bratem Stanisławem, założyli w Gdowie warsztat stolarsko-rzeźbiarski i malarski. Z czasem pracowali w nim również synowie tego pierwszego oraz krewniacy mieszkający w tej wsi. Rodzinny warsztat Korneckich był szczególnie prężny w trzeciej ćwierci XVIII wieku, wykonując prace w wielu kościołach na terenie południowej Małopolski.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Drobne ubytki polichromii i złoceń. Ołtarz odnawiany w latach 1886-1887, 1958, 1997.

Streszczenie

Wyposażenie architektoniczno-rzeźbiarskie kościoła, w tym ołtarz główny, zostało wykonane po 1765 roku, najprawdopodobniej w warsztacie Korneckich z Gdowa. Ołtarz mógł zostać wykonany według gotowego projektu lub inspirowany ołtarzem głównym w Witowie.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Głowacki Leon, "Kościół pod wezwaniem Świętych Piotra i Pawła w Bodzanowie", Bodzanów 2009
Dettloff Anna, "Rzeźba krakowska drugiej połowy XVIII w. Twórcy, nurty i tendencje", Kraków 2013
Migasiewicz Paweł, "Rzeźba rokokowa w dawnych województwach łęczyckim i sieradzkim" , [w:] "Splendor i fantazja. Studia nad rzeźbą rokokową w dawnej Rzeczypospolitej i na Śląsku" , red.Migasiewicz Paweł , Warszawa 2012 , s. 379-401

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-66

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności