Ołtarz główny

Dzieje zabytku

Ołtarz główny powstał zapewne niedługo po wybudowaniu kościoła w 1761 roku. W kronice parafialnej odnotowano, iż wkrótce po wykonaniu ołtarzy „trzeba było ubolewać, że w tak krótkim czasie całe srebro na ołtarzach, chórze i fotelu poczerniało”. Bramki ołtarza są nadal używane. Podczas odpustu św. Walentego (14 lutego) wierni mają możliwość okrążenia ołtarza z zapalonymi świecami, odmawiając modlitwy w intencji chorych. W środek ołtarza wstawiono centralną część tryptyku z 1516 roku przedstawiającą Świętą Rozmowę.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, z bramkami i z rocaille'owymi uszami. Tabernakulum w formie zbliżonej do prostopadłościennej skrzynki, na wklęsło-wypukłym rzucie, ustawione na niskim cokole, o wypukłej ściance frontowej. Ujęte jest drewnianą obudową o wklęsłych bokach, flankowane parą ustawionych pod kątem pilastrów, których trzony przyjmują formę wolut. Zwieńczenie tabernakulum w formie niewielkiego szczytu, na którym ustawiona jest pasyjka. Całość ujęta po bokach rocaille'owymi wolutami. Drzwiczki w kształcie stojącego prostokąta, zamknięte łukiem nadwieszonym. W polu, na niebieskim tle malowane przedstawienie kielicha z hostią. Nastawa ustawiona na zdwojonym cokole, o wklęsłym przebiegu, ujęta dwiema parami kolumn na tle zwielokrotnionych pilastrów. Podpory dźwigają pełne belkowanie, wyłamane pośrodku. Pomiędzy podporami figury: po lewej św. Józefa, a po prawej św. Jana Chrzciciela, nad bramkami: po lewej św. Wojciecha, a po prawej św. Stanisława. Nad tabernakulum rocaille'owy kartusz z łacińską inskrypcją w polu. W polu środkowym nisza w formie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami z obrazem „Święta Rozmowa”. Zwieńczenie w formie zbliżonej do stojącego prostokąta ujętego po bokach dwoma pilastrami, bogato ozdobione dekoracją rzeźbiarską. W polu przedstawienie Trójcy Świętej, flankowane przez parę aniołów siedzących na wolutowych przyczółkach. Całość zamyka para aniołków ze srebrną wstęgą z napisem „GLORIA IN EXCELSIS DEO”. Bramki z drzwiczkami w formie stojącego prostokąta, flankowane węgarami, zamknięte wolutowym łukiem z zatkniętymi na szczycie rzeźbami świętych. Drzwiczki dekorowane w polu dwiema płycinami. Całość nastawy silnie dekorowana ornamentyką rokokową. Kolumny ustawione na bazach, z kompozytowymi kapitelami, wewnętrzne srebrzone, do jednej trzeciej wysokości zdobione kanelowaniem zamkniętym pierścieniem, kolumny zewnętrzne marmoryzowane. Struktura polichromowana w kolorze beżowym, profilowania marmoryzowane, ornamentyka złocona.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz w stylu rokokowym, powstał w trzeciej ćwierci XVIII wieku, po 1761 roku (data zbudowania kościoła). Elementy zdobnicze nastawy: kogucie grzebienie i ornamenty rocaille'owe są charakterystyczne dla sztuki tej epoki. Wyraźną cechą, typową dla ołtarzy na terenie Spisza była dominacja dekoracji rzeźbiarskiej nad malarską. Mała architektura (ołtarze i ambony) zdobione były dużą liczbą figur i ornamentów. Typowe dla spiskich ołtarzy jest również umieszczanie rzeźbionej lub płaskorzeźbionej grupy w zwieńczeniu ołtarza. Niestety w dotychczasowych badaniach nad wyposażeniem kościoła św. Walentego, wobec braku dokumentów archiwalnych dotyczących wykonawców, nie podjęto próby wskazania choćby kręgu potencjalnych autorów nastawy ołtarzowej. Na szczególną uwagę zasługuje wstawiony wtórnie w pole główne tryptyk z 1516 roku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ołtarz główny powstał zapewne niedługo po wybudowaniu kościoła w 1761 roku. W środek ołtarza wstawiono centralną część tryptyku z 1516 roku przedstawiającą Świętą Rozmowę. Ołtarz wykonany jest w stylu rokokowym i reprezentuje typowy dla spiskiej sztuki typ ołtarza, w którym dekoracja rzeźbiarska i ornamentalna dominuje nad dekoracją malarską.

Bibliografia