Ołtarz boczny lewy Chrystusa u słupa

Dzieje zabytku

W dokumentach powizytacyjnych z 1729 roku zaznaczono, że ołtarz boczny lewy nosił wezwanie Pana Jezusa Cierpiącego i powtarzał strukturę ołtarza po prawej stronie.
W 1899 roku, według sporządzonego wtedy przez księdza Stanisława Heumanna opisu ołtarz boczny lewy był postawiony na dwóch stopniach, pomalowany na biało i złocony. W ołtarzu umieszczono obrazy z wizerunkami Matki Boskiej Loretańskiej i Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Opis

Nastawa ołtarzowa, odpowiadająca formie wnęki, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, na podwójnym cokole. Mensa sarkofagowa, ustawiona na dwóch stopniach, wklęsło-wypukła, zwężająca się ku dołowi. Drewniana z marmurowym portatylem z napisem na odwrocie „Anno Domini MDCCCXCIX Die 1. Augusti Celsissimus ac Reverendissimus Dominus JOANNES KNIAŹ DE KOZIELSKO PUZYNA Princeps Episcopus Cracoviensis altare hoc portatile consecravit Reliquiasque SS. Corduba et Rogatae Mill inclusit Rog Th Runowski Vice Kustos”. Na mensie ustawiono tabernakulum w formie sześcianu, na cokole, od frontu ujęte kolumnami we wnękach, całość zamknięta gzymsem w formie łuku nadwieszonego. Drzwiczki w profilowanej ramie, dekorowane płaskorzeźbionym przedstawieniem kielicha z hostią w glorii, w otoczeniu kiści winogron i z motywem maswerkowania. Cokół dekorowany trzema płycinami; zewnętrzne w formie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem półkolistym z ornamentem roślinnym; środkowa w formie medalionu z sercem gorejącym. Tabernakulum flankowane przez dwie figury klęczących aniołów, ustawionych na podwójnym cokole, dekorowanym ornamentem roślinnym. Kondygnacja nastawy ujęta dwiema parami kompozytowych kolumn, ustawionych w jednej linii; wewnętrzna para pod kątem. Podpory dźwigają pełne belkowanie, delikatnie wyłamane na ich osiach. W polu środkowym obraz z przedstawieniem Chrystusa u słupa, w profilowanej ramie w formie stojącego prostokąta. Na zasuwie przedstawienie Matki Boskiej Różańcowej ze św. Dominikiem. Pole flankowane przez figury św. Antoniego Padewskiego i św. Franciszka ustawione na niewielkich konsolkach. Na gzymsie płaskorzeźbione Oko Opatrzności w glorii promienistej, z obłokiem. Zwieńczenie w formie czterech kabłąków podtrzymujących diadem zdobiony lambrekinem, ze spływającą po bokach draperią; powyżej cztery kabłąki podtrzymujące krzyż i gorejące serce pośrodku. Cokoły zdobione płycinami z motywem rozet; w jednej trzeciej wysokości trzonów kolumn pierścienie. Fryz zdobiony rozetami. Struktura marmoryzowana w odcieniach jasnego różu i szarości; ornamentyka i detale złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz Chrystusa u słupa wypełnia niszę, do której został wykonany, musiał zatem powstać w trakcie lub po ukończeniu budowy kościoła, rozpoczętej w 1835, a zakończonej w 1868 roku. Struktura i dekoracje ołtarza nawiązują ściśle do rozwiązań barokowych. Wykorzystano formę wykształconą w epoce nowożytnej, konstruując nastawę jednokondygnacyjną, flankowaną kolumnami z obrazem w polu środkowym pierwszej kondygnacji i dekoracyjnym zwieńczeniem, które stosowano również w feretronach, czy baldachimach. Ołtarz wykazuje wysoki poziom artystyczny, nawiązuje do form późnego baroku, dekorowany jest techniką marmoryzacji. Jego forma i sposób dekoracji świadomie powracają do zarzuconych form barokowych, co czyni go dziełem neobarokowym.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ołtarz Chrystusa u słupa powstał na pewno nie wcześniej niż w 1835 roku i został poświęcony w 1899 roku. Nawiązuje ściśle do wzorów sztuki barokowej i można go traktować jako dzieło neostylowe.

Bibliografia