Ołtarz boczny prawy

Dzieje zabytku

W dokumentach powizytacyjnych z 1729 roku zaznaczono, że ołtarz boczny prawy nosił już wtedy wezwanie św. Józefa cierpiącego i powtarzał strukturę ołtarza po lewej stronie. W 1899 roku, według sporządzonego wtedy przez księdza Stanisława Heumanna opisu, ołtarz boczny prawy był postawiony na dwóch stopniach, pomalowany na biało i złocony. W ołtarzu umieszczono obrazy z wizerunkami św. Józefa i św. Antoniego. Ołtarz został odnowiony w 1992 roku.

Opis

Nastawa ołtarzowa wklęsła, przyjmująca kształt wnęki; jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, na podwójnym cokole. Mensa sarkofagowa, wklęsło-wypukła, zwężająca się ku dołowi, ustawiona na dwóch stopniach. Drewniana z marmurowym portatylem z napisem na odwrocie „Anno Domini MDCCCXCIX Die 1. Augusti / Celsissimus ac Reverendissimus Dominus / JOANNES KNIAŹ DE KOZIELSKO / PUZYNA / Princeps Episcopus Cracoviensis altare hoc portatile / consecravit Reliquiasque SS. Cordulae et Rogatae Mill inclusit / Th. Bukowski / Vice custos […]”. Na mensie ustawiono tron wystawienia w formie sześcianu o wypukłej ścianie frontowej, ujęty pilastrami o trzonach w formie wolut, posadowionymi na cokołach. Podpory dźwigają gzyms, wyłamany pośrodku na kształt łuku odcinkowego. Wnęka obrotowa, ujęta ramą w formie wałka, flankowana płaskorzeźbionymi kłosami zbóż; we wnęce ikona Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Całość zwieńczona profilowanym cokołem z przedstawieniem rzeźbionego, leżącego na księdze z pieczęciami Baranka Eucharystycznego w glorii. Pierwsza kondygnacja nastawy ujęta jest ukazanymi na tle pilastrów dwiema parami kompozytowych kolumn, ustawionych w jednej linii; wewnętrzna para pod kątem. Podpory dźwigają pełne belkowanie, delikatnie wyłamane na ich osiach. W polu środkowym obraz z przedstawieniem św. Józefa, w profilowanej ramie w formie stojącego prostokąta; flankowany przez ustawione na niewielkich konsolkach figury św. Cyryla i św. Metodego. Na gzymsie płaskorzeźbione Oko Opatrzności w glorii promienistej, z obłokiem i parą uskrzydlonych główek anielskich. Zwieńczenie w formie czterech kabłąków podtrzymujących diadem zdobiony lambrekinem, ze spływającą po bokach draperią; powyżej cztery kabłąki z gorejącym sercem pośrodku. Cokoły zdobione płycinami z motywem rozet; w jednej trzeciej wysokości trzonów kolumn pierścienie. W przyłuczach ornament roślinny. Fryz zdobiony rozetami. Struktura marmoryzowana, w odcieniach jasnego różu i szarości; ornamentyka i detale złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz św. Józefa wypełnia niszę, do której został wykonany, musiał zatem powstać w trakcie lub po ukończeniu budowy kościoła, która zaczęła się w 1835, a skończyła w 1868 roku. Struktura i dekoracje ołtarza nawiązują ściśle do rozwiązań barokowych. Wykorzystano formę wykształconą w epoce nowożytnej, konstruując nastawę jednokondygnacyjną, flankowaną kolumnami z obrazem w polu środkowym pierwszej kondygnacji i dekoracyjnym zwieńczeniem, które wykorzystywano również w feretronach, czy baldachimach. Ołtarz św. Józefa wykazuje wysoki poziom artystyczny, nawiązuje do form późnego baroku, dekorowany jest techniką marmoryzacji. Można go uznać za dzieło, które świadomie powraca do zarzuconych form barokowych, co czyni go zabytkiem neobarokowym.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ołtarz został odnowiony w 1992 roku.

Streszczenie

Ołtarz św. Józefa powstał na pewno nie wcześniej niż w 1835 roku i został poświęcony w 1899 roku. Nawiązuje ściśle do wzorów sztuki barokowej i można go odbierać jako dzieło neostylowe.

Bibliografia