Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Wadowice
Miejscowość
Barwałd Dolny
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wadowice Południe
Parafia
Św. Erazma Biskupa i Męczennika
Tagi
ołtarz boczny
Miejsce przechowywania
północna strona ściany tęczowej
Identyfikator
DZIELO/00585
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
około 1885 roku
Fundator
ks. Mikołaj Wątorski
Technika i materiał
drewno iglaste i lipowe, techniki stolarskie i snycerskie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał około 1885 roku z fundacji ks. Mikołaja Wątorskiego, który był proboszczem w Barwałdzie Dolnym w latach 1847-1893. Po kilku restauracjach struktura pomalowana została na kolor szary. Poprzednia konserwacja wykonana była w 1964 roku przez pozłotnika Stanisława Stelmacha z Tarnowa (bez zezwolenia Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego). Ostatnia miała miejsce w latach 2006-2007. Przeprowadziła ją firma konserwatorska „Konserwacja Zabytków” z Krzeszowic, pod kierownictwem Antoniego Guzika. Obecnie w polu głównym ołtarza znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI wieku, natomiast na zasuwie dwa obrazy: pierwszy – św. Mikołaja z połowy XIX wieku, drugi – św. Józefa z 1901 roku, namalowany przez Antoniego Gramatykę z Krakowa. Zwieńczenie ołtarza zdobi obraz z przedstawieniem Nauczania Marii z XIX wieku.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem. Ołtarz prostopadłościenny z kamienną mensą, z portatylem i kamiennymi bokami. Antepedium drewniane, obwiedzione profilowaną ramą z narożami wypełnionymi stylizowanymi liśćmi i wypukło rzeźbionym imieniem Marii pośrodku. Tabernakulum na planie półkola, wbudowane w strefę cokołu. Nastawa wsparta na podwójnym cokole, flankowanym masywnymi, półkolumnami, ustawionymi pod kątem; w drugiej strefie zdwojonymi, wspierającymi dwie pary ukośnie ustawionych pilastrów. W polu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI wieku, a na zasuwie dwa obrazy: pierwszy – św. Mikołaja z połowy XIX wieku, drugi – św. Józefa z 1901 roku, namalowany przez Antoniego Gramatykę. Zwieńczenie w kształcie stojącego prostokąta, zamkniętego gzymsem o łuku wklęsło-wypukłym, po bokach ujęte ukośnie dostawionymi spływami wolutowymi. U szczytu zwieńczenia muszla palmetowa oraz dwa wazoniki na skrajach gzymsu. W polu zwieńczenia obraz z przedstawieniem Nauczania Marii, otoczony wicią roślinną. W partii zwieńczenia na filarach usadzone są rzeźby aniołków. Płyciny cokołów zdobi złocona, ryta dekoracja roślinna. Na trzonach pilastrów znajdują się sięgające do jednej trzeciej wysokości girlandy kwiatów. Struktura polichromowana na kolor jasnobeżowy, detale i ornamentyka złocone. Portatyl kamienny, kwadratowy z napisem na przyklejonej kartce papieru „Anno Domini 1969 die 2 Maii excelentissimus Julianus Groblicki episcopus titularis Philadelphiensis in Arabia, auxiliuris Cracoviensis tabulam hanc consecravit et reliquis sanctorum martyrum Brittcii episcopi in et inclusit necnon sancti Prosperas”.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz wykonany około 1885 roku stanowi przykład charakterystycznej dla tego okresu struktury ołtarzowej cechującej się prostą, jednokondygnacyjną, jednoosiową formą z ukośnie ustawionymi partiami cokołów i impostów. Niestety nie jest znana atrybucja i proweniencja ołtarza. Obecnie w polu głównym ołtarza znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, a na zasuwie dwa obrazy: pierwszy – św. Mikołaja z połowy XIX wieku, drugi – św. Józefa z 1901 roku, namalowany przez Antoniego Gramatykę z Krakowa-Podgórza. Szczególnie interesującym dziełem jest zabytkowy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Hodegetrii, pochodzący z XVI wieku. Popularnie nazywany jest też „Matką Boską z gruszą”. Stanowi wysokiej klasy dzieło sztuki małopolskiej będące echem średniowiecznych kompozycji ikonograficznych w połączeniu z nowożytnymi elementami. Zwieńczenie ołtarza zdobi obraz z przedstawieniem Nauczania Marii z XIX wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, po konserwacji. Konserwację w latach 2006-2007 wykonała firma konserwatorska „Konserwacja Zabytków” z Krzeszowic, pod kierownictwem Antoniego Guzika.

Streszczenie

Ołtarz powstał około 1885 roku z fundacji ks. Mikołaja Wątorskiego, który był proboszczem w Barwałdzie Dolnym w latach 1847-1893. W polu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI wieku, na zasuwie dwa obrazy: pierwszy – św. Mikołaja z połowy XIX wieku, drugi – św. Józefa z 1901 roku, namalowany przez Antoniego Gramatykę z Krakowa, a w zwieńczeniu obraz przedstawiający Nauczanie Marii z XIX wieku.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Studnicki Gustaw, "Barwałd. Zarys dziejów", Wadowice 1994

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Karta inwentarzowa Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie, ołtarz boczny w kościele pw. św. Erazma Biskupa i Męczennika w Barwałdzie Dolnym, oprac. Mastalska Krystyna, 1971 r.

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Maria Działo, "Ołtarz boczny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-59

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności