Chrystus Bolesny

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta. W centrum Chrystus, ukazany w półpostaci, zwrócony delikatnie w lewo. Głowa uniesiona lekko ku górze, w zielonej koronie cierniowej. Twarz podłużna, okolona nieznacznym zarostem, o dużych oczach oraz wąskich, zaciśniętych ustach. Włosy ciemne, kręcone, opadają na plecy. Jezus prawą dłoń wkłada w przebity bok, lewą wskazuje na ranę. Tors odsłonięty, czerwony płaszcz narzucony na lewe ramię i opadający na kolana, obficie drapowany. W dolnej części obrazu banderola zawijająca się ku górze, z napisem „Patrz grzeszniku com cierpiał za Twe nieprawości / Dałem sobie Bok otworzyć Ku Tobie z miłości”. Tło jednolite, brunatne.

Zarys problematyki artystycznej

Charakterystyczną cechą nowożytnej polskiej ikonografii pasyjnej była redukcja tematu, czyli ograniczenie się do przedstawienia najważniejszych postaci, bez zbędnego sztafażu. Występowała ona oczywiście w sztuce Zachodu, ale tylko jako jeden z wariantów ujęcia tematyki pasyjnej. Redukcja ta w sztuce polskiej posunęła się tak daleko, że w końcu w przedstawieniach np. Ecce Homo ograniczano się wyłącznie do postaci samotnego Chrystusa. Samotność Zbawiciela miała odzwierciedlić charakter jego opuszczenia jako człowieka, pozostawionego przez wszystkich w obliczu straszliwej męki. Uwagę widza przyciąga twarz Jezusa, a przede wszystkim jego spojrzenie. Podobnie na obrazie Chrystusa Bolesnego znajdującym się w kościele w Barwałdzie Dolnym Syn Boży został ukazany w półpostaci, na ciemnym tle, ze wzrokiem skierowanym na widza, w koronie cierniowej na głowie i w purpurowym płaszczu. Elementy te zostały zaczerpnięte z innych wizerunków pasyjnych, tj. Ecce Homo, Chrystus Frasobliwy, czy Chrystus Zmartwychwstały. Gest, w którym Jezus ukazuje ranę na swoim boku, zwany „ostentatio vulneris” ma podkreślić przezwyciężenie przez niego śmierci, wskazanie na rany, które stały się źródłem odkupienia. Temat Chrystusa Bolesnego popularny był zwłaszcza w średniowieczu od XIII do XVI wieku, ale również był często podejmowany w okresie nowożytnym, zwłaszcza przez warsztaty prowincjonalne. Najstarsze przedstawienia Chrystusa Umęczonego, zwanego też Bolesnym w Małopolsce pochodzą z trzeciej i czwartej ćwierci XIV wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dostateczny; ubytki w warstwie malarskiej, zabrudzenia, obraz znacznie przemalowany.

Streszczenie

Obraz „Chrystus Bolesny” w kościele w Barwałdzie Dolnym został namalowany w XVIII wieku w warsztacie prowincjonalnym, o czym świadczy pewna nieudolność malarza w formowaniu draperii szat oraz kształtowaniu proporcji postaci. Stanowi przykład długiej kontynuacji tego tematu ikonograficznego, którego prawzory były popularne już w średniowieczu, w XIII wieku.

Bibliografia