Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
Kraków
Gmina
Kraków
Miejscowość
Kraków
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Klasztor Sióstr Bernardynek
Tagi
mała architektura sztuka pierwszej połowy XVIII wieku
Miejsce przechowywania
drugie przęsło ściany zachodniej
Identyfikator
DZIELO/24833
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
przed 1702 rokiem
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie
Wymiary podstawowe
szerokość – 3 m
wysokość – 8 m
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz św. Agnieszki powstał przed 1702 rokiem w warsztacie Jerzego Hankisa ufundowany przez dobrodziejów klasztoru. Był konsekrowany pod innym wezwaniem w 1703 roku przez Kazimierza Łubieńskiego. W 1875 roku ojciec Franciszek Soja odnowił wszystkie ołtarze w kościele. W 1902 roku ołtarze pozłocono. Podczas odnowienia kościoła w 1913 roku Filip Woźniak wykonał nowe złocenia. W 1934 roku w wyniku renowacji kościoła odmalowano ołtarz. W latach siedemdziesiątych XX wieku (po 1972) odnowiono w kościele wszystkie ołtarze. Retabulum św. Agnieszki przeszło pełną konserwację w latach 2008-2009.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na dwustrefowym cokole z wyodrębnionymi dwoma prostopadłościanami. Ołtarz prostopadłościenny, z drewnianą mensą. Antepedium ujęte profilowaną, złoconą ramą, na tle fioletowego pola mandorla z chrystogramem Chi Rho oraz literami alfa i omega, w glorii promienistej. Cokół w górnej strefie dekorowany płycinami wypełnionymi akantem. Nastawa flankowana parą kolumn o kapitelach kompozytowych, dźwigających pełne belkowanie, wyłamane pod kątem na ich osi, przerwane pośrodku, z siedzącymi na nim puttami, o fryzie dekorowanym rozetami. Pole centralne niemal w całości wypełnione wnęką ujętą profilowaną ramą zdobioną miejscami ornamentem roślinnym, w formie stojącego prostokąta o wklęsłych górnych narożach. We wnęce obraz z przedstawieniem św. Agnieszki, na zasuwie św. Bonawentury i św. Tomasza z Akwinu. Nad obrazem rzeźbione obłoki z trzema uskrzydlonymi główkami anielskimi. Kondygnacja ujęta uszami utworzonymi z akantu i kampanuli. Zwieńczenie w formie stojącego prostokąta o lekko wklęsłych bokach, zamknięte fragmentem falistego gzymsu, na którym siedzi putto. W polu obraz św. Klary w formie stojącego owalu, ujęty ramą zdobioną wieńcem laurowym. Zwieńczenie dekorowane w polu czterema rozetami, flankowane uszami z akantu. Struktura polichromowana w kolorze zielonym, ze złoconymi kolumnami, profilami i ornamentyką.

Zarys problematyki artystycznej

W dotychczasowej literaturze wykonanie ołtarza głównego i czterech bocznych w kościele św. Józefa było przypisywane Jerzemu Hankisowi na podstawie analizy formalnej. Ołtarz św. Agnieszki stanowi parę z ołtarzem św. Antoniego, który stoi naprzeciwko niego, w tym samym przęśle. Retabula mają taką samą strukturę architektoniczną. Retabulum św. Agnieszki reprezentuje typ aediculowy, a więc prostej, jednokondygnacyjnej nastawy ze zwieńczeniem. Płaszczyznę lica ołtarza przełamują wyłamane pod kątem elementy belkowania na osi kolumn. Pole środkowe niemal w całości wypełnione jest wnęką na obraz, przerywa nawet architraw belkowania, co jest charakterystyczne dla nastaw jeszcze z pierwszej połowy XVII wieku.
Retabulum św. Agnieszki z kościoła św. Józefa w Krakowie jest podobne do innych tworzonych w warsztacie Hankisa ołtarzy bocznych, jak przypisywanych mu retabulów w kościele Dominikanów w Tarnobrzegu, kościele parafialnym w Książu Małym czy w kościele Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. Wszystkie one mają wyłamane pod kątem fragmenty belkowania. Jak w większości ołtarzy tworzonych przez tego rzeźbiarza, w ich dekoracji dominuje suchy akant wypełniający płyciny cokołów i tworzący uszy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, po konserwacji z lat 2008-2009.

Streszczenie

Ołtarz św. Agnieszki powstał przed 1702 rokiem w warsztacie Jerzego Hankisa ufundowany przez dobrodziejów klasztoru. Był konsekrowany pod innym wezwaniem w 1703 roku przez Kazimierza Łubieńskiego. Retabulum św. Agnieszki reprezentuje typ aediculowy. Jest podobne do innych tworzonych w warsztacie Hankisa ołtarzy bocznych, jak przypisywanych mu retabulów w kościele Dominikanów w Tarnobrzegu, kościele parafialnym w Książu Małym czy w kościele Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4: Miasto Kraków, cz. 2: Kościoły i klasztory śródmieścia, z. 1", Warszawa 1971
Gustaw Romuald, "Klasztor i kościół św. Józefa ss. Bernardynek w Krakowie 1646-1946", Kraków 1947
Kracik Jan, "Konsekracje kościołów i ołtarzy w diecezji krakowskiej w XVII-XVIII wieku" , „Nasza Przeszłość” , s. 111-147

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Ołtarz boczny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-55

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności