Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Północny ołtarz boczny powstał przed 1748 rokiem, gdyż został wymieniony już w aktach wizytacja z tego roku. Pierwotnie nosił wezwanie Najświętszej Marii Panny. Jego wykonanie przypisuje się warsztatowi Korneckich, tak jak pozostałe elementy wyposażenia architektoniczno-rzeźbiarskiego w kościele. Z czasem określany był jako ołtarz różańcowy lub Matki Boskiej Różańcowej. W 1905 roku „ołtarz M. Boskiej Różańcowej odnowiono kosztem 700 k(oron)”. Był konserwowany razem z całym wyposażeniem w latach 1976-1979 oraz w 1998 roku.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na cokole, o lekko wklęsłym licu. Ołtarz prostopadłościenny, z drewnianą mensą. Antepedium dekorowane płyciną z monogramem Marii w wieńcu utworzonym z liści i kwiatów oraz stylizowanymi liśćmi w narożach. Nastawa ujęta parą pilastrów podtrzymujących belkowanie wyłamane na ich osi oraz odcinki falistego, przerwanego przyczółka, na którym siedzi para puttów. W polu środkowym płycina w profilowanej ramie w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym nadwieszonym, wewnątrz obraz Matki Boskiej Różańcowej w formie stojącego prostokąta. Przed pilastrami figury św. Dominika i św. Katarzyny Sieneńskiej stojące na konsolach. Zwieńczenie w formie zbliżonej do stojącego prostokąta ujęte wolutami, zakończone faliście wygiętym gzymsem i glorią promienistą z monogramem IHS otoczonym obłokami, z główkami anielskimi i nadlatującym puttem. W polu obraz św. Józefa z Dzieciątkiem w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem nadwieszonym półkolistym. Po bokach nastawy roślinne zwisy. Struktura polichromowana w kolorze jasnozielonym, profile oraz ornamentyka złocone.
Wewnątrz mensy napisy: „Glixelli / A. / za / Ks(iądz) Kan(onik) Aniołki / Ks(ądz) Wik(ary) Karkuli / Ks(iądz) Kat(echeta) Uczniuka / R(oku) P(ańskiego) / 1950 / Pozłotnicy z fir(my) / WIADROWSKIEGO / Najder M”.

Zarys problematyki artystycznej

Wyposażenie architektoniczno-rzeźbiarskie w kościele gdowskim zostało przypisane warsztatowi Korneckich na podstawie analizy porównawczej z jego potwierdzonymi dziełami, gdyż w archiwach parafialnych nie zachowała się informacja o autorze ołtarzy. Realizacja ta była prawdopodobnie pierwszą w indywidualnej karierze Piotra Korneckiego, w wyniku której założył swój warsztat w Gdowie. Z czasem pracowali w nim również jego synowie, prowadząc w okresie drugiej połowy XVIII wieku niezwykle prężną, rodzinną działalność artystyczną. Ołtarz reprezentuje typ aediculowy, a więc jednokondygnacyjnej struktury ujętej parą podpór dźwigających belkowanie, ze zwieńczeniem. Był to najbardziej popularny typ retabulum w XVIII wieku w Europie Środkowej, najczęściej stosowany dla ołtarzy bocznych, o skromniejszej od głównego architekturze. Pojawiał się on każdorazowo w realizacjach wyposażeń architektoniczno-rzeźbiarskich wykonywanych przez warsztat Korneckich, aczkolwiek o różnych wariantach podpór albo skierowanych pod kątem do wewnątrz, albo na zewnątrz względem lica ołtarza.
Ikonografia całego ołtarza skupiona jest wokół Matki Boskiej, począwszy od zwieńczenia z przedstawieniem jej Oblubieńca – św. Józefa, przez monogramy maryjne, po figury św. Dominika i św. Katarzyny Sieneńskiej, podkreślające różańcowy charakter jej wizerunku w polu głównym.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ołtarz był konserwowany w latach 1905, 1977-1979 i 1998.

Streszczenie

Północny ołtarz boczny powstał przed 1748 rokiem, gdyż wymieniono go już w aktach wizytacji z tego roku. Jego wykonanie przypisuje się warsztatowi Korneckich, tak jak pozostałych elementów wyposażenia architektoniczno-rzeźbiarskiego w kościele. Ołtarz reprezentuje typ aediculowy, a więc jednokondygnacyjnej struktury ujętej parą podpór dźwigających belkowanie, ze zwieńczeniem – najbardziej popularny typ retabulum w XVIII wieku w Europie Środkowej. Ikonografia całego ołtarza skupiona jest wokół postaci Matki Boskiej.

Bibliografia