Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

W aktach wizytacji z 1748 roku wymieniono jeszcze dawny ołtarz św. Mikołaja i św. Karola Boromeusza, dlatego omawiane retabulum powstało po tym roku, na wzór sąsiedniego św. Anny. Nastawa była wymieniona w dokumentach wizytacyjnych z 1783 roku. W XIX wieku umieszczono w ołtarzu obraz św. Józefa.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, dwukondygnacyjna. Ołtarz prostopadłościenny, zwężający się ku dołowi, murowany, obłożony kamiennymi płytami, z krzyżem na froncie.
Nastawa na niskim cokole, z wyodrębnionymi dwoma, ukośnie ustawionymi prostopadłościanami, z konsolami, dekorowanymi akantem i kampanulami. Pośrodku cokołu wyodrębniony postument dekorowany płyciną z akantem. Kondygnacja flankowana dwiema parami pilastrów o kanelowanych trzonach oraz ustawioną przed nimi parą kolumn o kapitelach kompozytowych. Podpory dźwigają pełne belkowanie, wyłamane na ich osi, z silnie wysuniętym gzymsem, z przerwanym architrawem i fryzem nad polem środkowym. Na belkowaniu fragmenty przerwanego, wolutowego przyczółka, zwrócone pod kątem, do wewnątrz. W polu środkowym wnęka w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym, ujęta profilowaną ramą dekorowaną na bokach kwiatami, zwieńczoną muszlą. We wnęce obraz św. Józefa z Dzieciątkiem. Poniżej wnęki płaskorzeźbione narzędzia stolarskie (piła, siekiera, kątownik, obcęgi) i stylizowany monogram świętego. Na konsolach, po bokach nastawy ustawione figury św. Wojciecha i św. Stanisława. Retabulum flankowane uszami utworzonymi z karbowanej wstęgi i ornamentu roślinnego. Druga kondygnacja węższa, ujęta ustawionymi pod kątem pilastrami, o trzonach dekorowanych kampanulami. Pilastry podtrzymują gzyms wyłamany na ich osi, nad polem przyjmujący kształt łuku półkolistego nadwieszonego. Na nim ustawione trzy wazony z kwiatami. W polu obraz św. Jana Kantego w formie stojącego owalu, ujęty ramą, dekorowaną ornamentem roślinnym. Struktura niemal w całości złocona, elementy cokołu i fryzu polichromowane w kolorze czerwonym, ornamentyka złocona.

Zarys problematyki artystycznej

Nastawy ołtarzy bocznych są typowe dla okresu przełomu XVII i XVIII wieku. Mają wyraźnie podkreślone elementy i podziały architektoniczne. Ich lico jest stosunkowo płaskie, przełamane parą kolumn stojącą przed pilastrami. O późniejszym czasie powstania świadczą jednak nietypowe elementy takie, jak ustawione pod kątem cokoły kolumn i fragmenty przerwanego przyczółka. Ornamentyka dekorująca ołtarze, na którą składają się motywy regencyjne (kampanule, wstęga) oraz akant, występowała również w okresie drugiej ćwierci XVIII wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry.

Streszczenie

W aktach wizytacji z 1748 roku wymieniono jeszcze dawny ołtarz św. Mikołaja i św. Karola Boromeusza, dlatego omawiane retabulum powstało po tym roku, na wzór sąsiedniego św. Anny. Nastawy ołtarzy bocznych są typowe dla okresu przełomu XVII i XVIII wieku. O późniejszym czasie powstania świadczą jednak nietypowe elementy takie, jak ustawione pod kątem cokoły kolumn i fragmenty przerwanego przyczółka. Ornamentyka dekorująca ołtarze złożona z motywów regencyjnych oraz akantu występowała również w okresie drugiej ćwierci XVIII wieku.

Bibliografia