Ołtarz boczny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Stryszów
Miejscowość
Stryszów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wadowice Południe
Parafia
Parafia Św. Jana Kantego
Tagi
kampanule mała architektura ornament akantowy sztuka barokowa wstęga
Miejsce przechowywania
północno-zachodni narożnik nawy
Identyfikator
DZIELO/08289
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
1742-1745
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i rzeźbiarskie, polichromowane, złoceniepolichromowane, złocenie, srebrzenie
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz boczny powstał po wybudowaniu nowego kościoła w 1742 roku, ale przed 1745 rokiem, a więc datą konsekracji widniejącą na jego portatylu. Proste retabulum z desek, pokryte polichromią zostało wymienione w aktach wizytacji z 1748 roku. Ołtarz ten najprawdopodobniej należał do bractwa Najświętszej Marii Panny Pocieszenia, na co wskazuje obraz Niepokalanej w polu głównym z przedstawieniem jego członków. Bractwo zostało ufundowane przez Aleksandra i Katarzynę Miczkowskich w 1668 roku i zatwierdzone dekretem biskupa Jana Małachowskiego z 14 kwietnia 1687. Jak wskazuje napis na przerwanym przyczółku baldachimu ambony, ołtarz został odnowiony w 1841 roku. W późniejszych latach nastawa została podwyższona, a ołtarz ustawiony na dwóch stopniach.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na cokole z wyodrębnionymi po bokach dwoma postumentami. Ołtarz prostopadłościenny z drewnianą mensą, z portatylem. Antepedium z kwiecistej tkaniny, z wyhaftowanym monogramem Marii w centrum, ujęte profilowaną ramą. Nastawa flankowana parą kolumn o skręconych trzonach i kapitelach kompozytowych stojących na tle dwóch par pilastrów o trzonach dekorowanych kampanulami. Podpory dźwigają pełne belkowanie, wyłamane na ich osi, o wklęsłym zarysie, przerwane nad polem środkowym, z fryzem dekorowanym rozetami oraz fragmenty przerwanego, falistego przyczółka ozdobionego kampanulami z parą puttów z wachlarzami. W polu nisza w formie stojącego prostokąta z obrazem Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej w profilowanej ramie, flankowana dwiema gablotami z wotami. Nad polem środkowym dwa putta trzymające koronę zamkniętą oraz ryngraf malowany na blasze z przedstawieniem Matki Boskiej Bolesnej. Nastawa flankowana uszami utworzonymi z akantu i wstęgi regencyjnej. Zwieńczenie w formie stojącego prostokąta, o wklęsłych bokach, zamkniętego odcinkiem gzymsu wyłamanym w łuk ostry, ujęte liśćmi palmowymi z wstęgą. Całość zamknięta medalionem z monogramem Marii, w otoku z obłoków i uskrzydlonych główek anielskich, w glorii promienistej. W polu obraz przedstawiający Rodzinę Marii w formie stojącego owalu, w profilowanej ramie. Pole zwieńczenia wypełnione ornamentem roślinnym. Struktura architektoniczna polichromowana w kolorze jasnozielonym, kolumny, ornamentyka i profile złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Nastawa ołtarzowa przedstawia typ aediculowy, czyli prostej jednokondygnacyjnej struktury, ujętej parą podpór, ze zwieńczeniem. Kolumny o kręconych trzonach stosunkowo często występowały w ołtarzach bocznych powstałych około 1700 roku i w pierwszej połowie XVIII wieku (Grabie, Pcim, Łapanów, Łazany). Ołtarze boczne w Stryszowie cechuje duża dekoracyjność dzięki obficie zastosowanej ornamentyce wypełniającej niemal wszystkie pola struktury, mimo stosunkowo ubogiej dekoracji rzeźbiarskiej w postaci wyłącznie dwóch par puttów. Retabula dekorowane są ornamentyką regencyjną o motywach takich jak wstęga czy kampanule, przeplataną z pojawiającym się miejscami akantem. Ornament akantowy występował z końcem XVII i początkiem XVIII wieku (około 1700), regencyjny zaś w okresie regencji Franciszka Orleańskiego (1715-1723) i później, jakkolwiek z powodzeniem stosowano te motywy w latach trzydziestych i czterdziestych XVIII wieku w dekoracji ołtarzy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zabrudzenia ołtarza.

Streszczenie

Ołtarz boczny powstał po wybudowaniu nowego kościoła w 1742 roku, ale przed 1745 rokiem, a więc datą konsekracji widniejącą na jego portatylu. Najprawdopodobniej należał do bractwa Najświętszej Marii Panny Pocieszenia. Nastawa ołtarzowa przedstawia typ aediculowy, czyli prostej jednokondygnacyjnej struktury, ujętej parą podpór, ze zwieńczeniem.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Lenczowski Franciszek, "O kościołach i parafiach w Stryszowie i Zakrzowie w diecezji krakowskiej" , „Nasza Przeszłość” , s. 191-233

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Ołtarz boczny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-153

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności