Ambona

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Małgorzaty i św. Katarzyny
Miejsce przechowywania
nawa główna, po północnej stronie łuku tęczowego
Identyfikator
DZIELO/13788
Kategoria
ambona
Ilość
1
Czas powstania
przełom XIX i XX wieku (prawdopodobnie 1903 rok)
Technika i materiał
drewno cięte, rzeźbione, polichromowane, złocone
Wymiary podstawowe
wysokość – 510 cm
Wymiary szczegółowe
Średnica – 132 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Opis

Ambona przyścienna, wisząca z dostępem od strony wewnętrznej klatki schodowej usytuowanej w murze kościoła. Kosz jest na planie ośmioboku z cokołem i podwieszeniem w formie stylizowanego, odwróconego stożka zakończonego szyszką. Po lewej stronie przylega do niego ganek na rzucie czworoboku. Naroża kosza i ganku ujęte są kolumienkami, których trzony w dolnej partii zdobią liście akantu i rozetki, wyżej obiega je para pierścieni, pomiędzy którymi naprzemiennie są kaboszony i rozetki, natomiast górna część jest kanelurowana. Na kompozytowych kapitelach wsparte jest belkowanie parapetu. Zaplecek ambony ujmuje para osadzonych na cokołach kolumienek w dolnej partii zdobionych motywem floralnym, w górnej kanelurowaniem, wpierających wyłamujące się ponad nimi, przerwane belkowanie. Baldachim jest na rzucie ośmioboku. Jego krawędź obiega wyłamujące się na narożach belkowanie. Zwieńczenie ma formę osadzonego na niewysokim cokole stożka o lekko wklęsłych ściankach, nakrytego wklęsło-wypukłym hełmem na rzucie ośmioboku, na którym osadzony jest złocony krzyż o trójlistnych zakończeniach ramion oraz z kręgiem obłoków i wiązkami promieni na ich przecięciu. Płyciny podwieszenia kosza zdobią liście akantu. Na cokole kosza i ganku są girlandy z kwiatami róż, natomiast na fryzie akantowa wić. Ścianki ganku artykułują prostokątne płyciny natomiast kosza – w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym. Ujęte są profilowaną, złoconą ramą i wypełnione dekoracyjnym motywem wazonu z kompozycją liści akantu o symetrycznym układzie. W polu zaplecka znajduje się płycina w kształcie stojącego prostokąta zamknięta półkolistym łukiem nadwieszonym z górnymi narożnikami zaakcentowanymi przez wklęsłe łuki odcinkowe. Ujęta jest profilowaną, złoconą ramą. Wypełnia ją motyw dekoracyjny złożony z ukazanych na tle krzyżującego się kwiatu lilii i gałązki palmowej, skrzyżowanych kotwicy i krzyża, z sercem gorejącym pośrodku, dodatkowo u dołu kompozycji jest para kwiatów róży, a u góry wstążka. W podniebiu baldachimu znajduje się gołębica Ducha Świętego na tle promienistej glorii. Dolną krawędź baldachimu obiega motyw lambrekinu, belkowanie zdobi ornament kostkowy i wole oczy. Dekorację cokołu zwieńczenia stanowią motywy akantowe, artykułujące naroża akantowe woluty oraz wazony. Natomiast górną część zwieńczenia i hełm zdobią akantowe liście. Struktura ambony utrzymana jest w bieli, czerwieni, błękicie i jasnym różu, detal architektoniczny i ornamentyka są złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona stanowi jeden z elementów wyposażenia świątyni chrześcijańskiej. Dawniej było to miejsce czytania tekstów liturgicznych i głoszenia kazań, choć jest we współczesnej liturgii już praktycznie nieużywana, pozostaje częścią wystroju większości kościołów. Sposób umiejscowienia ambony – przy pierwszym lub środkowym filarze nawy głównej, wywodzi się z późnego średniowiecza. Typ ambony zawieszonej na ścianie lub filarze, z wejściem po schodkach wykształcił się w XVI wieku. Takie usytuowanie sprawiało, iż duchowny stojący w koszu ambony był widoczny dla wiernych, natomiast znajdujący się nad nim baldachim pełnił także funkcję akustyczną.
Wykonana na początku XX wieku ambona w kościele parafialnym w Kętach swą formą i dekoracją w pewnym stopniu nawiązuje do dominującego w kościele wystroju w stylu barokowym. Poza kształtem struktury ambony, z wielobocznymi rzutami, czy wyłamującymi się liniami belkowań, elementami wywodzącymi się ze stylistyki wspomnianej epoki są m.in. motywy ornamentyki akantowej, kwietne girlandy, wazony czy pojawiająca się w podniebiu gołębica ujęta promienistą glorią.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. W 1931 roku przeprowadzone zostały prace pozłotnicze przez pozłotnika Kowalczyka z Krakowa. Kompleksowe prace konserwatorskie wykonał w 1987 roku pozłotnik Władysław Łątka z Krakowa.

Literatura

Ambona w liturgii [w:] Nadolski Bogusław, Leksykon liturgii, Poznań 2006, s. 79-80

Streszczenie

Ambona w kościele parafialnym w Kętach powstała na początku XX wieku, jednak swymi cechami stylowymi odwołuje się do plastyki barokowej, nawiązując tym samym do większości wyposażenia świątyni.

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Kałamajska-Liszcz Katarzyna, Szczerbiński Sławomir, Karta Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, 1988 r.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Ambona", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/ambona-104

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności