Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał najpewniej w latach 1731-1748, a więc w okresie budowy kościoła w Nowej Białej. Był wymieniony w aktach wizytacji z 1832 roku, jako nastawa Panny Marii.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednokondygnacyjna, jednoosiowa, ustawiona na cokole z wyodrębnionymi prostopadłościanami. Ołtarz drewniany, sarkofagowy, na cokole, z drewnianą mensą i kamiennym portatylem. Cokół nastawy dekorowany płycinami z akantem. Retabulum ujęte parą kolumn o skręconych trzonach i korynckich kapitelach, dźwigających pełne belkowanie, nad polem środkowym wyłamane na kształt łuku odcinkowego. Na belkowaniu fragmenty falistego, przerwanego przyczółka z siedzącymi puttami. Całe pole środkowe wypełnione wnęką w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym, ujętą profilowaną ramą, z obrazem Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych. Nastawa flankowana uszami utworzonymi z akantu i kratki regencyjnej. W miejscu zwieńczenia figura siedzącego na obłoku Chrystusa trzymającego krzyż, w glorii promienistej. Struktura polichromowana w kolorze beżowym, z jasnoniebieskimi i niebieskimi detalami, złoconymi kolumnami, profilami i ornamentyką oraz srebrzonymi detalami.

Zarys problematyki artystycznej

Nastawa ołtarzowa przedstawia typ aediculowy, czyli prostej jednokondygnacyjnej struktury, ujętej parą podpór, dźwigających belkowanie. Kolumny o kręconych trzonach stosunkowo często występowały w ołtarzach bocznych powstałych około 1700 roku i w pierwszej połowie XVIII wieku (Grabie, Pcim, Łapanów, Łazany). Podobnie gloria promienista w miejscu zwieńczenia była szczególnie popularna w małej architekturze na przełomie XVII i XVIII wieku oraz w pierwszej połowie XVIII wieku. Rozwiązanie to, które jako pierwszy w Małopolsce zaproponował Baldassare Fontana w ołtarzach w kościele św. Anny w Krakowie, było potem bardzo często kopiowane przez warsztaty krakowskie (Jerzego Hankisa) i małopolskie. Retabulum dekorowane jest ornamentyką regencyjną o motywie kratki przeplatanej z akantem lub samym akantem. Ornament akantowy występował z końcem XVII i początkiem XVIII wieku (ok. 1700), regencyjny zaś w okresie regencji Franciszka Orleańskiego (1715-1723) i później, jakkolwiek z powodzeniem stosowano te motywy w latach trzydziestych i czterdziestych XVIII wieku w dekoracji ołtarzy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ubytki i odpryski polichromii, zabrudzenia.

Streszczenie

Ołtarz powstał najpewniej w latach 1731-1748, a więc w okresie budowy kościoła w Nowej Białej. Struktura architektoniczna nastawy oraz jej ornamentyka (kratka regencyjna, akant) odpowiadają czasowi jej powstania.

Bibliografia