Matka Boska Wspomożenia Wiernych

Dzieje zabytku

Obraz Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych powstał najpewniej na przełomie XVII i XVIII wieku, ale przed 1713 rokiem, gdyż wymieniony był w aktach wizytacji z tego czasu. W dokumentach powizytacyjnych z 1731 roku wskazano, że znajdował się w ołtarzu głównym. Najpewniej po wybudowaniu nowego kościoła w latach 1731-1748 lub później został umieszczony w ołtarzu bocznym, w którym znajduje się obecnie. W tym retabulum wymieniony był też w aktach wizytacji w 1832 roku. Prawdopodobnie w XIX wieku obraz zasłonięto drewnianą sukienką.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym. Postacie przesłonięte są drewnianą sukienką w partiach szat, odsłaniającą twarze, dłonie i nogi. W centrum Matka Boska ukazana do kolan, zwrócona w trzech czwartych w prawo, obiema rękami obejmuje Dzieciątko, przytulając swoją twarz do jego policzka. Twarz ma trójkątną, o migdałowatych oczach, łukowato wygiętych brwiach, prostym, wąskim nosie i małych ustach. Ubrana jest w suknię i płaszcz nakrywający głowę i opadający na kolana, przesłonięte sukienką o płaskorzeźbionym roślinnym wzorze, z płaszczem o dekoracyjnej lamówce imitującej kameryzację. Dzieciątko ukazane z profilu, lewą nogą stoi na kolanach Matki, prawą unosi, przytula twarz do Marii i obejmuje ją prawą ręką. Twarz ma okrągłą, o dużych, skierowanych w górę oczach, małym, zadartym nosie i pełnych ustach, okoloną krótkimi, brązowymi włosami. Jego ciało przesłonięte jest drewnianą sukienką, w formie tuniki o płaskorzeźbionym, roślinnym wzorze, odsłaniającą nogi i rękę. Nad głowami obu postaci aplikowane metalowe korony zamknięte. Postacie ukazane na ciemnobrązowym tle, rozjaśnionym wokół postaci Marii.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych w Nowej Białej powstał na wzór dzieła „Maria Hilf” (Mario pomóż) wykonanego przez Lucasa Cranacha Starszego w 1537 roku. To dzieło przechowywane jest w Innsbrucku, jakkolwiek głównym miejscem kultu Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych jest Pasawa, gdzie znajduje się kopia tego wizerunku wykonana przez pasawskiego malarza Pio w 1620 roku na zlecenie Marquarda von Schwendi. Wizerunek cieszył się dużą sławą i uznany był za cudowny. Jego kopie były rozpowszechnione głównie na terenach Niemiec i Czech, później również Śląska.
W nowożytnej Europie wstawiennictwo Matki Boskiej odgrywało ważną rolę w różnych kampaniach wojskowych i bitwach, w których zwycięstwa przypisywano jej pomocy (np. bitwa pod Lepanto). Podczas oblężenia Wiednia przez wojska tureckie cesarz Leopold miał modlić się przed obrazem Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych w Pasawie. Po zwycięstwie właśnie ten wizerunek zyskał miano pomocnego w walkach z Turkami i był szczególnie czczony w krajach, którym groziła inwazja, a więc Austrii i Węgrom. Nowa Biała leżąca na Spiszu należała w tym okresie do Górnych Węgier, tak też można tłumaczyć pojawienie się w kościele obrazu Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych. Jest to szczególnie istotne, gdyż w Rzeczypospolitej tego typu przedstawienia nie były szczególnie rozpowszechnione, chociaż pierwsze kopie obrazu „Maria Hilf” pojawiły się już w XVII wieku.
Obraz w Nowej Białej ukazuje Matkę Boską w typie Eleusy (Umilenje). Słowo to można przetłumaczyć jako pełna uczucia miłosierdzia, miłościwa, miłosierna, czuła, współczująca i in. Przedstawienie Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Eleusy stanowi jeden z wariantów Hodegetrii. Wizerunek ten charakteryzuje element subtelnego przytulenia policzka Marii do policzka Dzieciątka, które zazwyczaj jedną ręką obejmowało ją za szyję. Miał on wyrażać czułą miłość matki i syna, jako przykład doskonałej relacji pomiędzy Bogiem a człowiekiem, pełnej miłości i zaufania.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Drobne ubytki i przetarcia sukienki,

Streszczenie

Obraz Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych powstał najpewniej na przełomie XVII i XVIII wieku, ale przed 1713 rokiem, gdyż wymieniony był w aktach wizytacji z tego czasu. Po wybudowaniu nowego kościoła w latach 1731-1748 został umieszczony w ołtarzu bocznym, w którym znajduje się obecnie. Obraz Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych w Nowej Białej powstał na wzór dzieła „Maria Hilf” (Mario pomóż) wykonanego przez Lucasa Cranacha Starszego w 1537 roku.

Bibliografia