Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Wyposażenie w kościele św. Stanisława w Rabie Wyżnej powstało prawdopodobnie przed 1765 rokiem, gdyż w aktach wizytacji z tego roku wymienionych jest siedem ołtarzy o innych niż w aktach poprzedniej (1728) wezwaniach i ilości. Według opisu ołtarze ozdobione były rzeźbą, miejscami pozłacane, polichromowane i posrebrzane, wszystkie miały malowane obrazy. W czasie przebudowy kościoła w latach 1841-1843 wszystkie ołtarze zostały „na nowo popostawiane” i odmalowane. W 1893 roku sprawiono nowe antepedium przed ołtarz św. Antoniego. W 1900 roku w kronice wymieniono, że w ołtarzu jest nowy obraz św. Franciszka. Retabulum było odmalowane w 1903 roku. W latach 1961-1969 ołtarz odzłocono, a obrazy św. Franciszka i św. Antoniego odnowiono. W 1985 roku retabulum odmalowano.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na wysokim dwustrefowym cokole. Ołtarz drewniany, prostopadłościenny z drewnianą mensą i kamiennym portatylem. Antepedium ujęte profilowaną ramą, w polu medalion z literą omega. Retabulum ujęte dwiema parami pilastrów, przed wewnętrzną stoi para kolumn o kapitelach korynckich. Zewnętrzne pilastry zdwojone, z kanelowanym trzonem, przed nimi znajdują się figury św. Józefa z Dzieciątkiem i św. Antoniego Padewskiego z Dzieciątkiem. Podpory dźwigają pełne belkowanie, dekorowane w partii fryzu ornamentem roślinnym. Nad figurami ustawione pod kątem imposty podtrzymywane przez wazonowate wsporniki, dźwigające przerwany półkolisty przyczółek. Całe pole środkowe wypełnia płycina w formie stojącego prostokąta z obrazem św. Franciszka, podtrzymywana u dołu przez wspornik. Zwieńczenie w formie trapezu wypełnione niemal w całości owalnym medalionem z obrazem św. Antoniego Padewskiego z Dzieciątkiem i Matką Boską, ujętym otokiem z obłoków z uskrzydlonymi główkami anielskimi w glorii promienistej. Struktura ołtarza polichromowana w kolorze beżowym, ornamentyka, profile i gloria pozłacane.

Zarys problematyki artystycznej

Podczas przebudowy w latach 1841-1843 nastawa ołtarzowa prawdopodobnie nie ulegała daleko idącym zmianom, otrzymała wówczas nową podstawę z dwustrefowym cokołem z tabliczkami kanonu i ornamentem roślinnym w górnej partii oraz wbudowanym nowym ołtarzem z mensą i antepedium w dolnej części. Nie wiadomo dokładnie kiedy umieszczono w ołtarzu nowe figury, prawdopodobnie jednak z końcem XIX wieku (figura św. Antoniego Padewskiego zakupiona w 1897 roku).
Spójne pod względem formalnym dwa ołtarze boczne przy łuku tęczowym oraz figury aniołów (w lewym) prawdopodobnie zostały wykonane przez ten sam warsztat. Charakterystyczne elementy architektury nastaw, jak rozbudowane belkowanie, przerwany przyczółek i ustawione pod kątem imposty pozwalają przypisać ołtarze do grupy dzieł związanych z warsztatem działającym w powiecie nowotarskim około połowy XVIII wieku, być może braci Wierzbickich z Nowego Targu. Wskazane cechy nawiązują do wykonywanych przez Wierzbickich dzieł, chociażby ołtarza głównego w kościele św. Stanisława we Frydmanie czy ołtarzy i figur w kościele św. Katarzyny w Nowym Targu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Przetarcia partii złoceń, lekkie zabrudzenia. Ołtarz odnawiany w latach 1841-1843, 1903, 1961-1969, 1985.

Streszczenie

Spójne pod względem formalnym dwa ołtarze boczne przy łuku tęczowym oraz figury aniołów (w lewym) prawdopodobnie zostały wykonane przed 1765 rokiem przez ten sam warsztat. Są bliskie dziełom tworzonym przez nieznanych twórców działających w tym czasie w powiecie nowotarskim, być może tożsamych z braćmi Wierzbickimi z Nowego Targu.

Bibliografia