Krucyfiks

Dzieje zabytku

Krucyfiks pochodzi z pierwszego drewnianego kościoła w Rabie Wyżnej wybudowanego w 1581 roku. Rzeźba została wymieniona w aktach wizytacji z 1596 roku w środku kościoła („imaginem Crucifixi in medio”), prawdopodobnie na łuku tęczowym lub na zwieńczeniu otworu pomiędzy nawą a prezbiterium. Krucyfiks przeniesiono do nowego, murowanego kościoła wybudowanego w latach sześćdziesiątych XVII wieku. Mimo późniejszych remontów i przebudów świątyni dzieło nadal znajduje się na łuku tęczowym. Figura została zamontowana do nowego krzyża.

Opis

Figura umarłego Chrystusa przybita do krzyża o prostych ramionach trzema gwoździami. Ciało w lekkim zwisie o horyzontalnie rozłożonych ramionach, głowie opadającej bezwładnie w prawą stronę, z lekko ugiętymi w kolanach nogami oraz stopami skrzyżowanymi w układzie prawa na lewą. Twarz szczupła, pociągła, z zamkniętymi oczami, długim, wąskim nosem i otwartymi ustami, okolona krótką brodą skręconą w regularne pukle oraz falowanymi włosami opadającymi na plecy i prawe ramię. Na głowie ma zieloną koronę cierniową w formie kołpaka. Sylwetka smukła, proporcjonalnie wydłużona, ciało silnie wychudzone o podkreślonych mięśniach, żebrach i mostku klatki piersiowej oraz ścięgnach nóg i rąk. W boku zaznaczona rana z rzeźbionymi kroplami krwi. Perizonium białe, krótkie, ściśle przylegające do ciała, silnie drapowane, odwinięte i osuwające się w partii podbrzusza, z kaskadowym zwisem tkaniny na prawym boku. Polichromia ciała naturalistyczna z zaznaczonymi śladami męki. Do górnej belki krzyża przybita płaskorzeźbiona tabliczka z inskrypcją „INRI”.

Zarys problematyki artystycznej

Krucyfiks formalnie odpowiada figurom Chrystusa Ukrzyżowanego powstającym w XVI wieku. Niezwykle wydłużone, smukłe i wychudzone ciało z silnie podkreślonym kośćcem, mięśniami klatki piersiowej, a także ścięgnami ramion i nóg czy brodzącymi rzeźbionymi kroplami krwi ranami jest charakterystyczne dla figur z tego okresu. Podobnie sposób rzeźbienia wydłużonej twarzy z ostentacyjnie otwartymi ustami, objawiającymi jej bezwładność czy modelowanie włosów i brody w dekoracyjne, regularne i symetryczne fale. Wykorzystane środki formalne miały na celu podkreślenie cierpienia i fizyczności męki Chrystusa, stanowiąc silny bodziec emocjonalny dla wiernego.
Omawiany krucyfiks nie nawiązuje jednak do popularnych w pierwszej połowie XVI wieku i później figur naśladujących Chrystusa Ukrzyżowanego wykonanego przez Wita Stwosza do kościoła Najświętszej Marii Panny w Krakowie. Tę rzeźbę cechowały rozbudowana klatka piersiowa i charakterystycznie rzeźbione perizonium z rozwianym fragmentem łamanej tkaniny zawiniętym częściowo wokół uda. Omawiane dzieło pozbawione jest silnej ekspresji oraz tak daleko idącego przetworzenia i dekoracyjności form, jakie cechowały nurt postworzowski w rzeźbie małopolskiej. Krucyfiks mógł być wykonany przez mistrza niezwiązanego z krakowskim ośrodkiem, pochodzącego z innego kręgu artystycznego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Silne zabrudzenia całej figury.

Streszczenie

Krucyfiks pochodzi z pierwszego drewnianego kościoła w Rabie Wyżnej wybudowanego w 1581 roku i został przeniesiony później do nowej, murowanej, świątyni. Krucyfiks odpowiada figurom Chrystusa Ukrzyżowanego powstającym w XVI wieku. Wykorzystane środki formalne miały na celu podkreślenie cierpienia i fizyczności męki Zbawiciela, stanowiąc silny bodziec emocjonalny dla wiernego.

Bibliografia