Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Wyposażenie architektoniczno-rzeźbiarskie kościoła w Bodzanowie, w tym omawiany ołtarz, powstało po 1765 roku, podczas gruntownego remontu świątyni przeprowadzonego z inicjatywy proboszcza Walentyna Grodzkiego. Wykonał je najpewniej warsztat Korneckich z Gdowa. W 1863 roku podczas remontu posadzki „przestawiono dwa walące się ołtarze”. W 1887 odmalowano oba retabula boczne, a w 1955 roku zostały odnowione. W 1976 roku Józef Wiatr wykonał konserwację retabulum Matki Boskiej.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na cokole. Ołtarz drewniany, sarkofagowy, zwężający się ku dołowi, z drewnianą mensą i kamiennym portatylem. Nastawa ujęta parą półfilarów i stojącą przed nimi parą kolumn o kapitelach jońskich, dźwigających imposty i przerwany, falisty przyczółek, na którym siedzą dwa putta na obłokach. Po wewnętrznej stronie półfilarów w partii cokołu konsole, na których stoją figury św. Anny i św. Joachima, ponad nimi konsole podtrzymujące imposty, dekorowane w partii trzonów rocaille'em. W polu głównym płycina w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem segmentowym nadwieszonym, ujęta ramą dekorowaną rocaille'em w partii łuku, z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem i św. Dominikiem, nad łukiem rocaille. Zwieńczenie w formie zbliżonej do stojącego prostokąta, flankowane spływami wolutowymi, zamknięte dwoma fragmentami wolutowego gzymsu oraz glorią promienistą z okiem Opatrzności w centrum. W polu obraz o formie zbliżonej do zwieńczenia przedstawiający Pietę, ujęty ramą. Struktura ołtarza polichromowana na sposób naśladujący marmoryzację w kolorze niebiesko-białym, kolumny, ornamenty i profile pozłocone.

Zarys problematyki artystycznej

W dotychczasowej literaturze wykonanie ołtarzy i rzeźb w kościele w Bodzanowie było przypisane Michałowi Dobkowskiemu. Jakkolwiek analiza formalno-porównawcza z rozpoznanymi dotychczas dziełami warsztatu Korneckich z Gdowa pozwala atrybuować im wykonanie całego wyposażenia, a mianowicie ołtarzy, rzeźb, ambony, jak i części obrazów z tego kościoła, które nie odpowiadają repertuarowi formalnemu, stosowanemu przez Dobkowskiego. Ołtarz reprezentuje typ aediculowy, a więc jednokondygnacyjnej struktury ujętej parą podpór dźwigających belkowanie, ze zwieńczeniem. Był to najbardziej popularny typ retabulum w XVIII wieku w Europie Środkowej, najczęściej stosowany dla ołtarzy bocznych, o skromniejszej od głównego architekturze. Pojawiał się on każdorazowo w realizacjach wyposażeń architektoniczno-rzeźbiarskich wykonywanych przez warsztat Korneckich, aczkolwiek o różnych wariantach podpór, albo skierowanych pod kątem do wewnątrz albo na zewnątrz względem lica ołtarza. Analogiczne do ołtarzy bocznych w Bodzanowie pod względem architektury są retabula św. Wojciecha i Pana Jezusa Nazarejskiego w bazylice w Bochni, potwierdzone archiwalnie dzieła Korneckich.
Piotr Kornecki razem ze swoim przyrodnim bratem Stanisławem, założyli w Gdowie warsztat stolarsko-rzeźbiarski i malarski. Z czasem pracowali w nim również synowie tego pierwszego oraz krewniacy mieszkający w tej wsi. Rodzinny warsztat Korneckich był szczególnie prężny w trzeciej ćwierci XVIII wieku, wykonując prace w wielu kościołach na terenie południowej Małopolski.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Liczne przetarcia warstwy polichromii, ubytki warstwy gruntu, zwłaszcza w partii belkowania, ołtarza i mensy. Retabulum odnawiane w latach 1887, 1955, 1976.

Streszczenie

Wyposażenie architektoniczno-rzeźbiarskie kościoła, w tym ołtarze boczne, zostało wykonane po 1765 roku, najprawdopodobniej w warsztacie Korneckich z Gdowa. Ołtarz reprezentuje najbardziej popularny typ retabulum oparty na schemacie aediculi. Analogiczne do ołtarzy bocznych w Bodzanowie pod względem architektury są retabula św. Wojciecha i Pana Jezusa Nazarejskiego w bazylice w Bochni.

Bibliografia