Krucyfiks

Dzieje zabytku

Krucyfiks został najpewniej wykonany w czasie budowy kościoła w latach 1853-1858.

Opis

Martwe ciało Zbawiciela o wyraźnie zaznaczonej muskulaturze jest rozciągnięte i przybite trzema gwoździami do prostego krzyża. Widać na nim ślady męki: strużki krwi płynące po ciele, przebity bok oraz krwawiące rany. Głowa jest opuszczona całkowicie na prawe ramię, oczy zamknięte, usta nieznacznie rozchylone; na głowie ciemnozielona korona cierniowa. Chrystus ma rozpostarte ręce, stopy założone na siebie, prawa na lewej, przybite jednym gwoździem. Biodra otacza złote perizonium przewiązane na prawym boku, z końcami rozwiewającymi się w górę i w dół. Na górnym ramieniu krzyża widnieje rozwinięty titulus z majuskułowymi literami „IN/RI” (łac. Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum).

Zarys problematyki artystycznej

Ukrzyżowanie, kulminacyjny moment Pasji, opisany przez każdą z czterech Ewangelii, stanowi najczęściej ukazywany temat w sztuce chrześcijańskiej. Od XI wieku nacisk kładzie się na ukazanie nie triumfu, lecz cierpienia Chrystusa – zmarłego lub umierającego – w koronie cierniowej i z opuszczoną głową, również w towarzystwie innych osób świętych. Przedstawienie zredukowane, jak w przypadku tej rzeźby, wyłącznie do postaci wiszącego na krzyżu, martwego Jezusa uwypukla jego osamotnienie w czasie męki i stanowi obowiązkowe wyposażenie każdego kościoła. Nazwa krucyfiks pochodzi od łacińskiego słowa „crucifixus” i oznacza „przybity do krzyża”. Przedstawienie skłania do refleksji nad sensem cierpienia i ofiary Jezusa, które prowadzą do odkupienia ludzkości i nad ograniczonym czasem ludzkiego życia oraz wiecznością.
Figura Ukrzyżowanego zlokalizowana w łuku tęczowym stanowi najbardziej znaczący element wyposażenia kościoła katolickiego. Historycznie rzecz ujmując, krzyż znajdował się, od czasów karolińskich, w połowie długości świątyni. Wiązał się ideowo z miejscem ofiary eucharystycznej. Od XII wieku w kościołach zaczęto budować lektoria – ścianki dzielące prezbiterium przeznaczone dla duchowieństwa od nawy, w której gromadzili się wierni i w ich zwieńczeniu stawiano krzyż. Wraz z zanikiem lektoriów krzyż wyniesiono aż do łuku symbolicznie dzielącego wspomniane części budowli. Inne nazwy krzyża umieszczonego w łuku tęczowym to krucyfiks triumfalny lub tęczowy. Miał on symbolicznie pośredniczyć w rozmowie wiernych z Bogiem.
Krucyfiks w Ponikwi to rzeźba wykonana po połowie XIX wieku. Wprawdzie perizonium rozwiewa się jak w rzeźbach późnobarokowych, ale kształt ciała oraz sposób oddania muskulatury i rysy twarzy przekonują, że jest to dzieło późniejsze.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Umieszczony w łuku tęczowym kościoła w Ponikwi krucyfiks został wykonany w drugiej połowie XIX wieku i z uwagi na swoją lokalizację miał symbolicznie pośredniczyć w rozmowie wiernych z Bogiem.

Bibliografia