Ołtarz główny św. Aleksego

Dzieje zabytku

Z kroniki parafialnej wynika, że w 1859 roku Michał Krasiński, malarz krakowski namalował na murze kościoła przedstawienie św. Aleksego. Fresk wraz z drewnianą mensą i przywiezionym z kościoła w Wadowicach cyborium stanowił pierwszy ołtarz główny. Drugi, już bardziej typowy, drewniany, przyścienny, wybudowano w latach 1862-1863. Zimą 1974 roku iskra z przewodów elektrycznych zapaliła drewno i ołtarz uległ spaleniu, jednak trudno ocenić rozmiar zniszczeń. Tymczasowo wystawiono prowizoryczny, który „wybudowany i odnowiony został za ks. Proboszcza Jana Fudalę”. Budowę nowego ukończono w 1979 roku, prowadził ją Mirosław Mąka.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, na podwójnym cokole. Ołtarz drewniany, prostopadłościenny; mensa drewniana z kamiennym portatylem. Antepedium podzielone na trzy pola czterema półkolumnami o stylizowanych kapitelach. W polach płyciny; w środkowej romb z płaskorzeźbionym kielichem z hostią; w zewnętrznych winne grona z kłosami zbóż.Tabernakulum w formie drewnianej skrzynki obitej blachą. Drzwiczki w kształcie stojącego prostokąta z aplikowaną, odlewaną plakietką ze sceną modlitwy Chrystusa w Ogrójcu, w narożach aplikowane uskrzydlone główki anielskie, całość w opasce dekorowanej różami. Tabernakulum w drewnianej obudowie, ściana frontowa flankowana parą kolumn. Tron wystawienia w formie niszy ujętej kolumienkami z łukiem o fantazyjnym wykroju. Całość zwieńczona rzeźbioną figurką Baranka Eucharystycznego leżącego na księdze. Po bokach tabernakulum stoją dwie pary nisz na postumentach z figurami czterech ewangelistów. Kondygnacja nastawy ujęta dwiema parami kolumn o kapitelach kompozytowych, stojących na tle zwielokrotnionych pilastrów. Podpory dźwigają fragmenty wyłamanego belkowania, zewnętrzna para również przerwany, wklęsło-wypukły przyczółek. Cokoły ustawione delikatnie pod kątem, zwrócone na zewnątrz. Na gzymsie wewnętrznych podpór niewielkie figurki puttów; na przyczółkach figury siedzących aniołów ubranych w długie suknie, okryte czerwonymi płaszczami. Między kolumnami na wspornikach figury św. Piotra i św. Pawła. W polu środkowym obraz św. Aleksego w profilowanej ramie w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym. Zwieńczenie w formie leżącego prostokąta, ujętego masywnymi spływami wolutowymi, zamkniętego przeciwstawnie zwróconymi esownicami. W polu obraz św. Michała Archanioła w profilowanej ramie w formie stojącego owalu. Dolne partie cokołu dekorowane płaskorzeźbionym, stylizowanym akantem o układzie geometrycznym; wyższe z ornamentem w płycinach. Kondygnacja ujęta uszakami utworzonymi z karbowanej wstęgi przeplatającej się z ornamentem roślinnym. Woluty zwieńczenia dekorowane liśćmi palmowymi i kampanullami. Obraz w polu ujęty muszlami i liśćmi palmowymi; całość zwieńczona muszlą. Struktura polichromowana w odcieniu bieli; płyciny i fryz polichromowane na seledynowo, profile w odcieniu jasnego różu; trzony kolumn marmoryzowane; ornamentyka, kapitele, profile i ornamenty złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Pierwszy drewniany, zachowany na zdjęciach ołtarz główny powstał w latach 1862-1863. Obecny, odbudowany w 1979 roku po pożarze jest jego dokładną kopią. Struktura i dekoracje pierwszej jak i drugiej nastawy nawiązują ściśle do zabytków barokowych. Wykorzystują formę wykształconą w epoce nowożytnej, komponując nastawę jednokondygnacyjną, z większym obrazem w polu środkowym i mniejszym w zwieńczeniu. Ołtarz flankują ustawione skośnie kolumny, a szczyt wieńczy muszla, która zastąpiła glorię promienistą. Ołtarz św. Aleksego ściśle koresponduje z formą wykonanych w tym czasie co oryginał ołtarzy bocznych. Wszystkie nawiązują do form późnego baroku i wykorzystują ornamentykę rokokową. Można je uznać za dzieła, które świadomie powracają do zarzuconych już w tym czasie rozwiązań co czyni je dziełami neobarokowymi.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

W 1859 roku namalowane na murze kościoła przedstawienie św. Aleksego wraz z drewnianą mensą i cyborium stanowiło pierwszy ołtarz główny. Drugi, już bardziej typowy, drewniany, przyścienny, wybudowano w latach 1862-1863. Zimą 1974 roku uległa spaleniu, więc tymczasowo wystawiono prowizoryczny, a budowę nowego, który stanowi kopię poprzedniego, ukończono w 1979 roku. Formą odpowiada, powstałym w tym samym czasie co oryginał ołtarzom bocznym i wraz z nimi wpisuje się w nurt sztuki neobarokowej.

Bibliografia