Krucyfiks

Dzieje zabytku

Dzieje zabytku nie są znane.

Opis

Pełnoplastyczna, polichromowana figura Chrystusa przybitego do krzyża. Ciało o jasnej karnacji i drobiazgowo opracowanej anatomii. Głowa pochylona w dół, lekko w prawo. Twarz owalna o łagodnych rysach, z zamkniętymi, otoczonymi fioletowym cieniem oczami, wąskim nosie i zamkniętych, sinych ustach; z krótkim, brązowym zarostem. Włosy długie, falowane, jasnobrązowe, opadające na plecy i prawe ramię. Na głowie korona cierniowa. Ramiona rozłożone, w prawym boku rana. Nogi wyprostowane, przebite jednym gwoździem, prawa na lewej. Na biodrach krótkie, złote, silnie drapowane, przewiązane na lewym biodrze perizonium, rozwiewające się gęstymi, łamanymi fałdami na wysokości uda w lewą stronę. W środkowej partii pionowej belki biały titulus w formie zwoju z czarnym napisem „INRI”.

Zarys problematyki artystycznej

Śmierć Chrystusa na krzyżu będąca ofiarą odkupienia ludzkich grzechów oraz późniejsze zmartwychwstanie oznaczające przezwyciężenie śmierci określają fundament religii chrześcijańskiej. Najważniejszym symbolem wiary i śmierci ofiarnej jest krucyfiks – plastyczne przedstawienie umierającego lub umarłego Chrystusa na krzyżu, występujące samodzielne lub jako część większej grupy. Nazwa krucyfiks pochodzi od łacińskiego słowa „crucifixus” i oznacza „przybity do krzyża”. Z punktu widzenia historii sztuki od XI wieku nacisk kładziono na ukazanie nie triumfu, lecz cierpienia Chrystusa. Zbawiciel jest ukazany w koronie cierniowej, z opuszczoną głową i śladami męki. Przedstawienie zredukowane, jak w przypadku tej rzeźby, wyłącznie do postaci wiszącego na krzyżu, martwego Jezusa uwypukla jego osamotnienie w czasie męki i stanowi obowiązkowe wyposażenie każdego kościoła. Skłania do refleksji nad sensem cierpienia i ofiary Jezusa, które prowadzą do odkupienia ludzkości oraz nad ograniczonym czasem ludzkiego życia w perspektywie wieczności.
Szesnastowieczny krucyfiks z kościoła w Harbutowicach odznacza się nowożytnym, realistycznym kształtowaniem ciała. Silnie sfałdowane, gęsto drapowane, rozwiewające się z lewej strony perizonium należy uznać za późne echo gotyckich form stylistycznych, wyraźnie widocznych np. w krucyfiksie dłuta Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zabrudzenia, ubytki w partiach polichromii, ślady po drewnojadach.

Literatura

Brandmair Kathrin, Kruzifixe und Kreuzigungsgruppen aus dem Bereich der „Donauschule”, Petersberg 2015, S. 8-13.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. I, Województwo krakowskie, red. Szablowski Jerzy, Warszawa 1953, s. 466.
Künstle Karl, Ikonographie der christlichen Kunst, Freiburg 1928, S.446-476.
Ukrzyżowanie [w:] Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Kubalska-Sulkiewicz Katarzyna, Bielska-Łach Monika, Manteuffel-Szarota Anna, Warszawa 2002, s. 425-426.

Streszczenie

Przechowywana w kościele w Harbutowicach szesnastowieczna rzeźba o nieustalonej atrybucji przedstawiająca ukrzyżowanego Jezusa nawiązuje do zapoczątkowanego w średniowieczu sposobu ukazywania martwego ciała Zbawiciela podkreślającego cierpienie i śmierć. Odznacza się jeszcze po części gotyckim sposobem kształtowania formy wyrażającym się przede wszystkim w gęsto fałdowanym, rozwianym do boku perizonium. Nazwa krucyfiks pochodzi od łacińskiego słowa „crucifixus” i oznacza „przybity do krzyża”.

Bibliografia