Kościół św. Marii Magdaleny

Dzieje zabytku

Kościół św. Marii Magdaleny w Rabce-Zdroju został zbudowany w latach 1902-1908, gdy poprzednia, drewniana świątynia stała się niewystarczającą dla potrzeb rozrastającej się parafii. W trakcie budowy nowego kościoła proboszczem był ksiądz Jakub Zych, a wikariuszem ksiądz Stanisław Kwiatkowski. Kościół zaprojektował krakowski architekt Sławomir Odrzywolski. Został wzniesiony przez krakowskiego budowniczego Kazimierza Zielińskiego. W 1923 roku świątynię konsekrował biskup Anatol Nowak. Dwa lata później z powodu nieszczelności dachówki kościół pokryto blachą miedzianą. W ołtarzu głównym umieszczono obraz patronki świątyni – św. Marii Magdaleny z 1907 roku oraz wizerunek Matki Boskiej Rabczańskiej z XVIII wieku, przeniesiony ze starego kościoła. Ze starej świątyni przeniesiono także: dzwon z rzeźbą Chrystusa Ukrzyżowanego oraz z plakietką Samsona rozdzierającego lwa z 1558 roku, monstrancję z pierwszej połowy XIX wieku, relikwiarz rokokowy z 1766 roku, ornat haftowany z przełomu XVII i XVIII wieku oraz ornat z XIX wieku. Kolejnym proboszczem w Rabce-Zdroju został ksiądz Jan Kanty Surowiak, który w 1925 roku wybudował nową plebanię, a starą przekazał siostrom Miłosierdzia na prowadzenie ochronki dla dzieci. W 1927 roku wybudowano również Dom Katolicki dla użytku organizacji katolickich. W 1929 roku polichromię kościoła wykonał malarz Adam Giebułtowski z Oświęcimia, który był uczniem Jana Matejki. Następnym proboszczem został ksiądz Mateusz Zdebski w 1937 roku. Jego staraniem odnowiono cmentarz przykościelny, naprawiono fundamenty kościoła i ułożono wokół niego betonowy chodnik, a także ufundowano stalle do prezbiterium, odnowiono organy, sprawiono sygnaturkę i zakupiono dwa dzwony. Na dachu świątyni zamontowano wówczas żelazną balustradę mającą zabezpieczyć przechodniów przed lawinami śniegu. W tym też czasie zamontowano oświetlenie elektryczne. Po zniszczeniach wojennych Adam Giebułtowski wykonał konserwację polichromii. W 1949 roku odbyło się poświęcenie dwóch nowych dzwonów w miejsce zabranych przez Niemców. Nadano im wezwania św. Judy Tadeusza oraz Miłosierdzia Bożego. Od 1976 roku proboszczem parafii był ksiądz Tadeusz Janikowski, który zasłużył się jako gorliwy duszpasterz. Dzięki jego staraniom, pomimo oporu ówczesnej władzy udało mu się wybudować budynek z salkami katechetycznymi i mieszkaniami dla księży. W 2000 roku przeprowadzono remont świątyni, w trakcie którego wymieniono pokrycie dachowe oraz wyremontowano wieżę. Wtedy też sprawiono nowe nagłośnienie, elektryczne ogrzewanie kościoła i salek katechetycznych oraz nowy zegar wieżowy z dzwonami. Dwa lata później wejście do kościoła ozdobiły rzeźbione drzwi frontowe z masywnymi okuciami oraz granitowe schody przed głównym i bocznym wejściem.

Opis

Kościół jest położony na północny-zachód od centrum miejscowości, na placu otoczonym ceglanym murem na podmurówce z murowanymi słupkami, nakrytym blaszanym daszkiem. Główne wejście na plac kościelny prowadzi przez pseudobastionową bramę, flankowaną dwiema pseudowieżyczkami oraz dwiema furtkami. Kościół jest budowlą założoną na planie krzyża łacińskiego, murowaną z cegły, orientowaną, jednonawową z transeptem, prezbiterium zakończonym trójbocznie i wieżą. Od północnej strony kościoła prostokątna zakrystia, od południa w narożniku korpusu i prezbiterium niewielkie kruchty.

Wnętrze artykułowe ostrołukowymi arkadami wspartymi na filarach. Korpus sześcioprzęsłowy, nakryty sklepieniem krzyżowo-żebrowym; prezbiterium dwuprzęsłowe, węższe od korpusu ze sklepieniem gwiaździstym. Chór muzyczny wsparty na trzech arkadach. W kościele duże okna pseudomaswerkowe w kształcie stojących prostokątów, zamkniętych ostrołukowo, wypełnione witrażami.

Na zewnątrz elewacje ceglane z kamiennym cokołem, zamknięte kamiennym gzymsem podokapowym. Od fasady po lewej stronie dostawiona masywna wieża na planie kwadratu, czwórkondygnacyjna. W dolnych kondygnacjach niewielkie okienka, trzecia kondygnacja najwyższa, a w niej wysokie prześwity okienne z biforiami, wyżej zegary na każdej ścianie wieży. Ostatnia kondygnacja najwyższa z otworami okiennymi w kształcie leżących prostokątów, zamkniętych odcinkowo, wypełnionych podwójnymi biforiami. Wieża nakryta ostrosłupowym hełmem z analogicznymi czterema mniejszymi hełmami w narożach. Po prawej stronie fasady kruchta wejściowa do kościoła założona na planie prostokąta z portalem od zachodu, nakryta daszkiem jednospadowym, od południa zwieńczonym kamiennym szczytem schodkowym. Portal wysunięty przed lico kruchty, w polu ostrołukowa arkada z tympanonem przedstawiającym Chrystusa spotykającego Marię Magdalenę. Portal zamknięty trójkątnym szczytem, którego pole wypełnione jest rzeźbioną dekoracją z liści i owoców winnego grona oraz krzyża łacińskiego pośrodku. Za kruchtą ściana zachodnia kościoła zamknięta trójkątnym szczytem schodkowym, wypełnionym blendami. Analogiczne szczyty na zakończeniu ramion transeptu oraz na zakończeniu korpusu nawy kościoła od strony wschodniej. Nad skrzyżowaniem ramion transeptu umieszczona jest wieżyczka na sygnaturkę. Do świątyni prowadzą też dwa mniejsze wejścia od strony południowej przez kruchty oraz trzecie przez zakrystię. Korpus nakryty wysokim, dwuspadowym dachem. Ramiona transeptu nakryte osobnymi dachami dwuspadowymi o kalenicy niższej niż dach korpusu. Na zewnątrz kościół oszkarpowany.

Zarys problematyki artystycznej

Kościół wybudowano w latach 1902-1908 według projektu krakowskiego architekta Sławomira Odrzywolskiego w stylu neogotyckim wraz z jego ogrodzeniem. Architekt urodził się w 1846 roku. Studiował w Instytucie Technicznym w Krakowie w latach 1860-1866, a następnie w Bauakademie w Berlinie w latach 1866-1869. W 1878 roku na stałe zamieszkał w Krakowie. Pracował jako profesor w Instytucie Technicznym, współpracował z Komisją do Badania Sztuki w Polskiej Akademii Umiejętności, a od 1887 roku pełnił funkcję konserwatora drugiego okręgu Galicji. Projektował w stylu eklektycznym, secesji oraz modernizmu. Do jego najważniejszych projektów architektonicznych należy szereg kamienic w Krakowie. Zaprojektował również kościoły m.in. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Miejscu Pastowym w 1888 roku, Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Albigowej w 1895 roku oraz omawiany kościół św. Marii Magdaleny, ale przede wszystkim jest znany jako konserwator zabytków, pracujący przy restauracji Katedry Wawelskiej w latach 1885-1904. Sławomir Odrzywolski zmarł 3 kwietnia 1933 w Krakowie.

Kościół w Rabce-Zdroju ma charakter wertykalny, a wrażenie „pięcia się ku górze” potęguje stojąca w fasadzie budowli czwórkondygnacyjną wieżą. Dużą rolę odgrywają również schodkowe szczyty wypełnione otynkowanymi na biało blendami. Wewnątrz ostrołukowe arkady flankują ściany nawy. Repertuar gotyckich form oprócz neogotyckich detali architektonicznych dopełniają opasające budowlę, uskokowe szkarpy. Neogotycki styl kościoła przejawia się jednak nie tylko w jego architekturze, ale również w wyposażeniu wykonanym w stylu neogotyckim, tworzącym wspólnie jednolitą całość.

Streszczenie

Kościół św. Marii Magdaleny w Rabce-Zdroju został zbudowany w latach 1902-1908, gdy poprzednia, drewniana świątynia stała się niewystarczającą dla potrzeb rozrastającej się parafii. Kościół zaprojektował krakowski architekt Sławomir Odrzywolski. W 1923 roku świątynię konsekrował biskup Anatol Nowak. W ołtarzu głównym umieszczono obraz patronki świątyni – św. Marii Magdaleny z 1907 roku oraz wizerunek Matki Boskiej Rabczańskiej z XVIII wieku, przeniesiony ze starego kościoła. W 1929 roku polichromię kościoła wykonał malarz Adam Giebułtowski z Oświęcimia, który był uczniem Jana Matejki. W 1949 roku odbyło się poświęcenie dwóch nowych dzwonów w miejsce zabranych przez Niemców. Nadano im wezwania św. Judy Tadeusza oraz Miłosierdzia Bożego. Kościół w Rabce-Zdroju ma charakter wertykalny, a wrażenie „pięcia się ku górze” potęguje stojąca w fasadzie budowli czwórkondygnacyjną wieżą. Dużą rolę odgrywają również schodkowe szczyty wypełnione otynkowanymi na biało blendami. Wewnątrz ostrołukowe arkady flankują ściany nawy. Repertuar gotyckich form oprócz neogotyckich detali architektonicznych dopełniają opasające budowlę, uskokowe szkarpy. Neogotycki styl kościoła przejawia się jednak nie tylko w jego architekturze, ale również w wyposażeniu wykonanym w stylu neogotyckim, tworzącym wspólnie jednolitą całość.

Bibliografia