Chrzest Chrystusa

Dzieje zabytku

Chrzcielnicę ufundował ksiądz Walenty Bańkowski, w czasie gdy był proboszczem parafii w Biórkowie Wielkim między 1777 a 1783 rokiem, czyli między datą objęcia probostwa, a czasem odnotowania chrzcielnicy w aktach wizytacji biskupiej w 1783 roku: „Chrzcielnica kamienna z wierzchem drewnianym, biało malowanym, na postumencie kamiennym, w którey kociołek miedziany wybielany na kłotkę się zamyka”. Chrzcielnica wymieniona została również w inwentarzach kościoła z 1908 i 1917 roku.

Opis

Pokrywa chrzcielnicy w formie figuralnej grupy rzeźbiarskiej przedstawiającej Chrzest Chrystusa. Rzeźby ustawione na postumencie skonstruowanym z użyciem sześciu liści stylizowanego akantu tworzących woluty łączące ze sobą dwie płyty: jedna dolna, większa, stanowi właściwą pokrywę zasłaniającą czarę chrzcielnicy, druga górna, znacznie mniejsza, pełni rolę postumentu pod rzeźby. Obie postaci ukazane w całości, pełnoplastyczne, przystosowane do oglądania ze wszystkich stron. Chrystus ukazany w pozycji klęczącej, prawą ręką czyniący gest błogosławieństwa, lewą trzymający ugiętą w łokciu. Twarz pociągła, z długim i wąskim nosem, wzrokiem skierowanym na wprost, okolona krótką brodą, zakończoną w dwa pukle. Włosy długie, kręcone opadające na plecy i ramiona; Chrystus odziany w białe perizonium. Święty Jan Chrzciciel ukazany w postawie stojącej, zwrócony w trzech czwartych w stronę Zbawiciela, z lewą nogą wysuniętą do przodu, prawą ręką polewający głowę Jezusa wodą z muszli, lewą zaś przytrzymujący go za nadgarstek lewej dłoni. Święty ubrany w krótką, brązową szatę ze skóry wielbłądziej oraz czerwony płaszcz zarzucony na prawe ramię. Twarz pociągła, okolona średniej długości brodą, włosy krótkie, rozłożone w niedbałe pukle. Polichromia w odsłoniętych partiach ciał naturalistyczna. Sylwetki drobnej budowy, smukłe. Nad głową Chrystusa gołębica Ducha Świętego, zamocowana na drucie.

Zarys problematyki artystycznej

Na pokrywie chrzcielnicy w Biórkowie Wielkim przedstawiono scenę Chrztu Chrystusa, ilustrującą fragment Ewangelii św. Mateusza: „Wtedy przyszedł Jezus z Galilei nad Jordan do Jana, żeby przyjąć chrzest od niego. Lecz Jan powstrzymywał Go, mówiąc: «To ja potrzebuję chrztu od Ciebie, a Ty przychodzisz do mnie?» Jezus mu odpowiedział: «Pozwól teraz, bo tak godzi się nam wypełnić wszystko, co sprawiedliwe». Wtedy Mu ustąpił. A gdy Jezus został ochrzczony, natychmiast wyszedł z wody. A oto otworzyły Mu się niebiosa i ujrzał Ducha Bożego zstępującego jak gołębicę i przychodzącego na Niego. A głos z nieba mówił: «Ten jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie»” (Mt. 3, 13-17). Scena Chrztu w Jordanie służyła do prezentacji ustanowienia sakramentu chrztu, dlatego nierzadko była wykorzystywana do ozdoby chrzcielnic. Interesującym elementem ikonografii tego przedstawienia jest pokorna, klęcząca postawa Chrystusa, która znacznie częściej była ukazywana w XVIII wieku na pokrywach chrzcielnic, niż w malarstwie ołtarzowym, czy ściennym (tam zwykle Chrystus pojawia się w postawie stojącej). Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła. Cechy stylistyczne rzeźb nie przeczą datowaniu pokrywy – związanej zapewne z fundacją księdza Walentego Bańkowskiego – na czwartą ćwierć XVIII wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Pokrywa chrzcielnicy ozdobiona jest grupą rzeźbiarską przedstawiającą Chrzest Chrystusa, wyobrażony zgodnie z opisem Ewangelii św. Mateusza. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora rzeźby. Chrzcielnica powstała z fundacji księdza Walentego Bańkowskiego, proboszcza parafii w latach 1777-1801. Odnotowano ją w aktach wizytacji biskupiej w 1783 roku, z czego wynika, że została wykonana między 1777 a 1783 rokiem.

Bibliografia