Krucyfiks podtrzymywany przez anioły

Dzieje zabytku

Krucyfiks i rzeźba anioła powstały w drugiej połowie XVIII wieku.

Opis

Krucyfiks zawieszony w łuku tęczowym kościoła. Do prostego krzyża przybita trzema gwoździami figura umarłego Chrystusa. Postać ukazana w dużym zwisie, o szeroko rozłożonych ramionach, z głową opadającą na prawy bark, nogi lekko ugięte w kolanach. Twarz Chrystusa jest podłużna, o zamkniętych oczach, długim i wąskim nosie, okolona jest krótką brodą rozdzieloną na końcu na dwa pukle i długimi włosami w postaci wijących się pukli, opadających na plecy i prawe ramię. Na głowie szeroka korona cierniowa, a wokół niej krzyżowy nimb promienisty. Ciało o wyraźnie podkreślonej anatomii, z silnie zaznaczoną muskulaturą. Perizonium przewieszone przez podwójny sznur, odsłaniające lewe biodro. Krzyż prosty, gładki, malowany na kolor ciemnobrązowy. Po lewej stronie krzyża nadlatujący aniołek, widoczny z lewego profilu, przepasany złotą tkaniną. Nad głową Chrystusa na pionowej belce banderola z napisem „I.N.R.I.” Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, szaty i detale złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba przedstawia dobrej klasy artystycznej dzieło z drugiej połowy XVIII wieku. Figura kształtowana jest swobodnie z delikatnym skrętem sylwetki. Ciało Chrystusa zostało przedstawione poprawnie pod względem anatomii z wyraźnym zaznaczeniem muskulatury. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły twórcy zabytku. Wizerunek Ukrzyżowanego Chrystusa z figurami mu towarzyszącymi, Marią i św. Janem Ewangelistą, był obowiązkowym elementem wyposażenia właściwie każdego kościoła łacińskiego w średniowieczu. Oznaczał zwycięstwo, był również symbolem dobrowolnej ofiary Chrystusa i zapowiedzią Odkupienia. W epoce nowożytnej nastąpiła pewna zmiana w ikonografii tej sceny. Chrystus na belce tęczowej był przedstawiony w chwale, adorowany przez jednego lub dwa anioły. Ukazywano więc już nie przedstawienie historyczne sceny Ukrzyżowania, ale zapowiedź rzeczy przyszłych, oczekiwanych na końcu świata zgodnie z eschatologiczną wizją św. Mateusza, iż na niebie „[...] ukaże się Znak Syna Człowieczego” (Mt 24, 30). Święty Jan Chryzostom, ów znak Syna Człowieczego zinterpretował jako sztandar. Ikonografię tego przedstawienia najlepiej wyjaśnia wypowiedź siedemnastowiecznego teologa Pawła Ruszela: „Aniołowie i Archaniołowie ten znak Syna Człowieczego, to jest Krzyż poniosą na ramionach swoich jako przed cesarzem żołnierze zwykli chorągwie nosić”. W Polsce krucyfiks po raz pierwszy został ukazany w ten sposób w kolegiacie św. Anny w Krakowie. Jego ikonografię opracował ksiądz Sebastian Piskorski. Rzeźbę Chrystusa wykonał Kazimierz Kaliski, zaś stiukowe anioły, które go podtrzymywały były dziełem Baltazara Fontany. Za krakowskim przykładem w innych kościołach Małopolski na łuku tęczowym zamiast tradycyjnej grupy Ukrzyżowania zaczęły pojawiać się wizerunki Znaku Syna Człowieczego, np. w kościołach w Czulicach, w Gdowie, a także w omawianym dziele w kościele Biórkowie Wielkim.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, nieznaczne zabrudzenia powierzchni.

Streszczenie

Rzeźba przedstawia dobrej klasy artystycznej dzieło z drugiej połowy XVIII wieku. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły jego autora. Chrystus z aniołem reprezentuje temat ikonograficzny, zwany Znakiem Syna Człowieczego w nawiązaniu do słów św. Mateusza, iż na niebie „[...] ukaże się Znak Syna Człowieczego” (Mt 24, 30).

Bibliografia