Chrystus Ukrzyżowany (kopia Chrystusa Kobylańskiego?)

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Raciechowice
Miejscowość
Gruszów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Rozesłania Świętych Apostołów
Miejsce przechowywania
kaplica północna
Identyfikator
DZIELO/13925
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVII wieku
Technika i materiał
olej na desce
Wymiary podstawowe
szerokość – 70 cm
wysokość – 86 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 69 cm
Szerokość bez ramy – 54 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta ujęty jest profilowaną i dekorowaną złoconym ornamentem ramą. Po środku kompozycji, na jednolitym ciemnym tle ukazany jest ukrzyżowany Jezus w otoczeniu arma Christi. Sylwetkę Jezusa charakteryzuje sumaryczny modelunek. Głowa wsparta jest na prawym barku, ramiona w łagodnym zwisie w kształcie litery "U". Biodra osłonięte są krótkim białym perizonium związanym na prawym boku. Krzyż osadzony jest na czerwonej skale. Po lewej stronie kompozycji znajduje się pionowo ustawiona włócznia ze skrzyżowanymi maczugą i wiązką rózg, niżej jest miecz o zakrzywionej na wzór szabli głowni. W dolnej części kompozycji znajduje się ustawiona ukośnie drabina oraz sakiewka z napisem „30” i wysypującymi się monetami, obcęgi, trzy kości do gry, dzban i młotek. Po prawej stronie analogicznie do włóczni jest usytuowana długa trzcina z gąbką i ze skrzyżowanymi na niej maczugą i płonącą pochodnią, niżej jest bicz. W prawym dolnym rogu znajduje się kamienny słup w formie tralki z przymocowanymi kajdanami; na nim stoi kogut. Tło kompozycji jest jednolite, czarne.

Zarys problematyki artystycznej

Kompozycję, noszącego znamię prowincjonalnej sztuki ludowej, jednego z dwóch znajdujących się w kościele obrazów przedstawiających scenę Ukrzyżowania dopełnia szereg obiektów określanych mianem arma Christi, czyli narzędzi Męki Pańskiej. Są to przedmioty, którymi zadawano cierpienie Jezusowi w trakcie jego męki i śmierci oraz symbole związane z osobami bądź wydarzeniami temu towarzyszącymi. Początkowo w ikonografii chrześcijańskiej wyrażały one głównie idee triumfu, chwały i władzy Jezusa nad śmiercią. Od około XIII wieku główny akcent ich symboliki odnosił się do męki i ofiary. Kult cierpiącego Jezusa wspierała także cześć oddawana przywożonym po wyprawach krzyżowych relikwiom Męki Pańskiej. Szczególne zwrócenie uwagi na cierpienia, jakie kolejno zadawano Jezusowi spowodowało wykształcenie się nabożeństwa do Pięciu Ran Jezusa, a w związku z tym samodzielnych przedstawień ikonograficznych narzędzi Męki Pańskiej, które zostały spopularyzowane się od XV wieku dzięki produkcji drzeworytów. W dobie sztuki nowożytnej przedstawienia arma Christi pojawiały się w licznych kompozycjach alegorycznych, często także towarzyszyły wizerunkom Jezusa Ukrzyżowanego. Zastosowany w ten sposób obrazowy skrót umożliwia rozważanie kolejnych etapów Męki. W przypadku obrazu w Gruszowie kontemplację otwiera Judaszowa sakiewka z 30 srebrnikami i zakomponowany na wzór panopliów zespół przedmiotów odnoszących się do wydarzeń tuż po modlitwie w Ogrójcu. Są nimi pochodnie, nadziane kolcami maczugi oraz miecz, jakim posłużył się w obronie Jezusa św. Piotr. Z tym apostołem i jego wyparciem się Mesjasza wiąże się także sylwetka koguta. Do Piłatowego gestu umycia rąk odnosi się dzban. Kolumna biczowania, wiązka rózg oraz bicz to narzędzia służące karze, jaką wymierzono Jezusowi przed wykonaniem wyroku śmierci. Korona cierniowa przypomina o wystawieniu Jezusa na uwłaczające mu pośmiewisko. Wspomnienie wydarzeń, jakie rozegrały się na szczycie Golgoty przywołuje krzyż, gwoździe, młotek, titulus oraz kości do gry. Historię męki Jezusa domykają postaci św. Longina z Cezarei Kapadockiej oraz Józefa z Arymatei wraz z symbolizującymi ich włócznią oraz drabiną i obcęgami.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, warstwa malarska pociemniała.

Literatura

Kramiszewska Aneta, Narzędzia Męki Pańskiej, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 13, Lublin 2009, sp. 769-772.

Streszczenie

Jeden z dwóch znajdujących się w kościele w Gruszowie obrazów przedstawiających scenę Ukrzyżowania wzbogacony jest charakterystycznymi dla siedemnastowiecznej pobożności motywami arma Christi.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Chrystus Ukrzyżowany (kopia Chrystusa Kobylańskiego?)", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/chrystus-ukrzyzowany-kopia-chrystusa-kobylanskiego

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności