Ambona

Dzieje zabytku

Ambona powstała w czwartej ćwierci XVIII wieku, zapewne w czasie gdy proboszczem parafii, a jednoczesnym fundatorem ołtarzy był ksiądz Walenty Bańkowski (1771-1801).

Opis

Ambona przyścienna, wisząca. Kosz czworoboczny, wybrzuszony z przodu na rzucie łuku odcinkowego. Na narożach flankowany pilastrami, zdobionymi wolutami. Ścianki korpusu dekorowane płycinami w kształcie leżącego prostokąta. Parapet w formie profilowanego gzymsu. Na ściance przedniej, w partii gzymsu, uskrzydlona główka aniołka, spod której zwisa girlanda utworzona z kampanul. Kosz ambony ścięty od dołu prosto. Zaplecek ujęty parą pilastrów, z płycinami zdobionymi w części górnej zwisami ze stylizowanych kampanul, z nałożonymi u szczytu konsolkami, pełniącymi funkcję kapiteli, które wspierają odcinki przerwanego belkowania. Pośrodku zaplecka płycina w kształcie stojącego prostokąta zamknięta od góry łukiem wklęsłym, nad nią stylizowana muszla palmetowa, poniżej zwis utworzony z gałązki róży. Zwieńczenie w formie promienistej glorii, usytuowanej pomiędzy dwiema wolutami osadzonymi na odcinkach belkowania na osiach pilastrów. Gloria utworzona z rozszerzających się wiązek promieni o nierównej długości, pośrodku gołębica Ducha Świętego w otoku chmur. Struktura ambony malowana w kolorze białym, płyciny i detale w kolorze beżowo-kremowym, ornamentyka i profilowania złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Wyposażenie architektoniczno-rzeźbiarskie w kościele w Biórkowie Wielkim zostało wykonane w tym samym warsztacie rzeźbiarskim. Fundatorem ołtarzy, a być może również ambony był ksiądz Walenty Bańkowski. Reprezentuje ona typ ambony pozbawionej baldachimu, a zwieńczonej glorią promienistą z gołębicą Ducha Świętego, który rozpowszechnił się w Małopolsce głównie za przykładem dzieł Antoniego Frączkiewicza. Frączkiewicz po raz pierwszy zastosował takie rozwiązanie w 1727 roku w Tuchowie. Czerpał inspiracje z postberninowskiej twórczości Baltazara Fontany, który tego rodzaju glorię umieszczał zamiast zwieńczenia w tworzonych przez siebie ołtarzach. W ten sposób typ ambony z glorią rozpowszechnił się i był wielokrotnie powtarzany również w drugiej połowie XVIII wieku. W tym przypadku formy ambony wykazują już pewne uspokojenie w stosunku do dzieł późnobarokowych, brak jest także ornamentyki rokokowej, co przesądza o późnym datowaniu zabytku. Niestety źródła archiwalne nie ujawniły wykonawcy dzieła.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ambona została wykonana w czwartej ćwierci XVIII wieku w nieznanym warsztacie rzeźbiarskim. Reprezentuje typ ambony pozbawionej baldachimu, a zwieńczonej glorią promienistą z gołębicą Ducha Świętego. Prawdopodobnie fundatorem ambony, jak i ołtarza głównego oraz dwóch ołtarzy bocznych był ksiądz Walenty Bańkowski (proboszcz parafii w latach 1777-1801).

Bibliografia