Św. Rafał Archanioł

Dzieje zabytku

Retabulum razem z figurami aniołów pierwotnie pełniło funkcję ołtarza głównego w dawnej drewnianej świątyni Trójcy Świętej w Jordanowie. Najprawdopodobniej jej nowe wyposażenie powstało przed 1765 rokiem, zatem ołtarz główny został wymieniony w aktach wizytacji z tego roku. Ołtarz został odnowiony w 1862 roku – „arabeski i figury złocone – reszta biało lakierowana”. W 1914 roku wraz z figurami przeniesiono go do nowego, murowanego kościoła. Nastawa została wówczas mazerowana przez Ludwika Wójcika. W inwentarzu z 1927 roku odnotowano, że ołtarz był „malowany żółtym fladrem” i „Po bokach umieszczeni aniołowie”. W 1936 roku rodzina malarzy o nazwisku Stopa przemalowała nastawę i zapewne figury, z przekazów ustnych wynika, że była to polichromia imitująca marmur w kolorze czerwonym. W 1965 roku retabulum i rzeźby przeszły konserwację wykonaną przez Jacka Radłowicza i Floriana Korzeniowskiego. Złocenia wykonał wówczas Karol Stiwar z Krakowa. Ołtarz i figury były ponownie konserwowane w latach 1993-1994 przez Kazimierza Patejuka, Ewę i Jerzego Suchwałków.

Opis

Rzeźba ścięta z tyłu, drążona, ustawiona na podstawie w formie obłoku. Figura zwrócona frontalnie, z głową skierowaną w prawo, w kontrapoście, z rozłożonymi na boki rękami, w tym z prawą uniesioną, z berłem w dłoni. Twarz o młodzieńczych rysach, pociągła, o oczach osadzonych blisko siebie, prostym nosie i lekko rozchylonych ustach, okolona krótkimi włosami rzeźbionymi w pojedyncze, grube i rozwiane pukle. Anioł ubrany w długą suknię, odsłaniającą połowę torsu oraz lewą nogę, przepasaną w talii. Tkanina zawinięta wokół ramion i torsu obficie drapowana, przylegająca do ciała w partii bioder, dołem rozwiana. Skrzydła duże, złożone po bokach postaci. Polichromia naturalistyczna w odsłoniętych partiach ciała, szaty i skrzydła złocone, berło i obłok srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Postać Rafała Archanioła znana jest z biblijnej historii Tobiasza opisanej w jego Księdze. Jego atrybutami są ryba i berło, które trzyma w dłoni.
Dekoracja rzeźbiarska ołtarza różni się pod względem formalnym, co wskazuje na to, że została wykonana przez dwa różne warsztaty. Jedną grupę rzeźb tworzą putta i uskrzydlone główki anielskie ze zwieńczenia, drugą zaś dwie figury aniołów. Te ostatnie posiadają cechy bliskie dziełom wykonywanym w warsztacie Korneckich. Analogiczne figury pod względem sposobu kształtowania charakterystycznych twarzy z blisko siebie osadzonymi oczami oraz rzeźbienia włosów w odrębne, rozwiane pukle znajdują się w innych dziełach warsztatu, np. anioły z belkowania ołtarzy głównych w farze w Bochni i kościele św. Idziego w Zakliczynie, jak również postacie z ołtarzy bocznych św. Wojciecha i Pana Jezusa Nazarejskiego w Bochni. Anioły z wymienionych ołtarzy noszą w taki sam sposób układane i modelowane szaty, odsłaniające dekolt czy tors lub nogi, jak figury z Jordanowa, choć są to rzeźby siedzących na belkowaniach postaci o innym układzie ciała. Cechy te pozwalają przypisać wykonanie dwóch figur aniołów z Jordanowa warsztatowi Korneckich.
Piotr Kornecki razem ze swoim przyrodnim bratem Stanisławem założyli w Gdowie warsztat stolarsko-rzeźbiarski i malarski. Z czasem pracowali w nim również synowie tego pierwszego oraz krewniacy mieszkający w tej wsi. Rodzinny warsztat Koreckich był szczególnie prężny w trzeciej ćwierci XVIII wieku, wykonując prace w wielu kościołach na terenie południowej Małopolski.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zabrudzenia figury. Dzieło konserwowane w latach 1965 i 1993-1994.

Streszczenie

Retabulum razem z figurami aniołów pierwotnie pełniło funkcję ołtarza głównego w dawnej drewnianej świątyni Trójcy Świętej w Jordanowie i powstało przed 1765 rokiem. Figury aniołów posiadają cechy formalne pozwalające przypisać ich wykonanie warsztatowi Korneckich. Postać Rafała Archanioła znana jest z biblijnej historii Tobiasza opisanej w jego Księdze. Jego atrybutami są ryba i berło, które trzyma w dłoni.

Bibliografia