Św. Piotr

Opis

Rzeźba drążona, ustawiona na niskiej prostopadłościennej podstawie. Święty Piotr ukazany jest frontalnie w delikatnym kontrapoście z lewą ręką wzniesioną ku górze z wskazującym palcem, a prawą podtrzymującą na biodrze księgę i klucz. Twarz szczupła z wysokim czołem, z dużymi szeroko otwartymi oczami zwróconymi ku górze, nos duży; okolona krótką brodą oraz krótkimi silnie skręconymi włosami usytułowanymi po bokach głowy. Ubrany jest w długą tunikę o wąskich rękawach, ściśle przylegającą do ciała; tkanina obficie marszczona z grubymi, łamanymi fałdami w dolnej partii. Płaszcz zarzucony na prawe ramię, opadający wzdłuż prawego boku i zawinięty w pasie na lewym biodrze. Tkanina jest ekspresyjnie drapowana w grube łamane fałdy, o wywiniętym brzegu. Polichromia naturalistyczna w odsłoniętych partiach ciała, szaty złocone, atrybuty srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźbę prawdopodobnie wykonał anonimowy pracownik Antoniego Gegenbaura w drugiej połowie XVIII wieku. Przypisuje się mu również autorstwo małej figurki św. Józefa z ołtarzyka Matki Boskiej Dobrej Rady w kościele Bernardynów w Krakowie, a także figury dwóch aniołów w ołtarzu św. Jana Chrzciciela w tym kościele (umowę na wykonanie tych dzieł podpisał Antoni Gegenbaur 13 listopada 1763). Rzeźby nie posiadają charakterystycznej dla Gegenbaura ekspresyjnej maniery, lecz klasyczny kontrapost i wyczuwalną cielesność pod obfitymi draperiami. Dlatego można przypuszczać, iż mistrz zlecił to zadanie swojemu pomocnikowi. Podobne cechy mają figury w ołtarzu Jezusa Miłosiernego w kościele św. Floriana w Krakowie z 1761 roku, rzeźby w ołtarzu głównym w Sancygniowie (1763-1765), wyposażenie kościoła św. Andrzeja w Sieciechowicach, a także figury z dawnego ołtarza w kościele w Niegowici. Figury św. Piotra i św. Pawła w ołtarzu głównym w kościele w Marcyporębie są niemal powtórzeniem dzieł z Sancygniowa, Sieciechowic i Niegowici (obecnie w Mętkowie). Anonimowy pracownik Antoniego Gegenbaura wykonał również w kościele w Marcyporębie ambonę, która jest jest niemal formalnym powtórzeniem ambony z kościoła w Sieciechowicach. Warsztat Antoniego Gegenbaura należy do nurtu południowoniemieckiego, wyrażającego się dużą ekspresją. W rzeźbie krakowskiej nurt ten wiązał się z twórczością artystów napływowych. Sam Gegenbaur przybył do Krakowa z Austrii w 1755 roku, zmarł w 1773 roku. W tych latach można zamknąć okres jego działalności w Polsce. Dzieła artysty można odnaleźć m.in. w krakowskich kościołach: Bernardynów, Bożego Ciała czy św. Marka.

Rzeźba przedstawia św. Piotra, którego artysta ukazał w tradycyjnym ujęciu ikonograficznym z atrybutami: kluczem symbolizującym władzę namiestnika Chrystusa oraz księgą nawiązującą do jego udziału w misji apostolskiej. Jednak wizerunek św. Piotra charakteryzują nie tylko jego atrybuty, ale również fizyczny wygląd, który jest powszechnie rozpoznawalny w ikonografii chrześcijańskiej. W sztuce Orientu święty ma kręcone włosy, natomiast w sztuce Zachodu, wręcz przeciwnie, jest łysy lub ma tylko kępkę siwych włosów na głowie. Jego broda jest zawsze krótka. Liczba atrybutów przypisywanych św. Piotrowi jest nieliczna. Niektóre charakteryzują go jako apostoła, inne jako papieża. Najwcześniejszym i najbardziej rozpowszechnionym są klucze, które po raz pierwszy w ikonografii świętego pojawiły się w połowie V wieku, a następnie stały się wręcz jego znakiem rozpoznawczym. Zwykle świętego przedstawiano z dwoma kluczami: złotym i srebrnym (w rzeźbie w kościele w Marcyporębie drugi prawdopodobnie nie zachował się). Klucze symbolizują jego władzę w sprawach życia wiecznego i doczesnego, moc rozwiązywania i wiązania wszystkiego, zgodnie ze słowami, jakie wypowiedział Jezus do św. Piotra: „I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie” (Mt 16, 19).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Rzeźbę św. Piotra oraz św. Pawła w ołtarzu głównym wykonał prawdopodobnie anonimowy pracownik Antoniego Gegenbaura w drugiej połowie XVIII wieku. Warsztat Antoniego Gegenbaura należy do nurtu południowoniemieckiego, wyrażającego się dużą ekspresją. Sam Gegenbaur przybył do Krakowa z Austrii w 1755 roku, zmarł w 1773 roku. W tych latach można zamknąć okres jego działalności w Polsce.

Bibliografia