Ołtarz boczny północny

Opis

Ołtarz architektoniczny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy ze zwieńczeniem. Ołtarz drewniany, sarkofagowy z drewnianą mensą. Retabulum ustawione na zdwojonym cokole o zryzalitowanych bokach. Kondygnacja ujęta jest parą ustawionych ukośnie do wewnątrz, zdwojonych pilastrów z nałożoną w dolnej partii parą spływów wolutowych, wspierających przełamujący się ponad nimi, silnie wysunięty gzyms. Woluty spływów retabulum zdobione wydatnym rocaille'm oraz parą rokokowych wazonów z gałązkami różyczek. Pole środkowe retabulum w kształcie stojącego prostokąta ujętego dołem odcinkowym łukiem nadwieszonym, od góry zamknięte łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami; w polu obraz Matki Nieustającej Pomocy. Trzony pilastrów zdobione podwieszonymi gałązkami z różyczkami, a kapitele ornamentem rocaille'owym. Górną partię środkowego pola retabulum ozdabia ornament rocaille'owy. Zwieńczenie ujęte jest spływami wolutowymi o skośnie ustawionych dolnych partiach, zamknięte odcinkiem gzymsu w kształcie łuku wklęsło-wypukłego. Szczyt zwieńczenia w formie ażurowej, rocaille'owej konchy. Pole środkowe o wklęsłych bokach, ściętych dolnych narożach, zamknięte łukiem wklęsło-wypukłym, ujęte profilowaną złoconą ramą; w środku obraz św. Walentego. Krawędzie spływów wolutowych zdobione parą gałązek palmowych. Struktura polichromowana na biało, cokół w kolorze jasnoszarym z żółtym profilowaniem; partie detalu architektonicznego i ornamentyki złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz boczny w kościele w Marcyporębie prawdopodobnie wykonał anonimowy pracownik Antoniego Gegenbaura w drugiej połowie XVIII wieku w stylu rokokowym. Artysta wykonał również w kościele w Marcyporębie ołtarz główny i ambonę, która jest jest niemal formalnym powtórzeniem ambony z kościoła w Sieciechowicach. Warsztat jego mistrza – Antoniego Gegenbaura należy do nurtu południowoniemieckiego, charakteryzującego się dużą ekspresją. W rzeźbie krakowskiej nurt ten wiązał się z twórczością artystów napływowych. Sam Gegenbaur przybył do Krakowa z Austrii w 1755 roku, a zmarł w 1773 roku. W tych latach można zamknąć okres jego działalności w Polsce. Jego dzieła można odnaleźć m. in. w krakowskich kościołach: Bernardynów, Bożego Ciała czy św. Marka. Z kolei anonimowemu pracownikowi Antoniego Gegenbaura m.in. przypisuje się autorstwo małej figurki św. Józefa z ołtarzyka Matki Boskiej Dobrej Rady w kościele Bernardynów w Krakowie, a także figury dwóch aniołów w ołtarzu św. Jana Chrzciciela w tym kościele (umowę na wykonanie tych dzieł podpisał Antoni Gegenbaur 13 listopada 1763). Rzeźby te nie posiadają charakterystycznej dla jego mistrza – Gegenbaura – ekspresyjnej maniery, lecz klasyczny kontrapost i wyczuwalną cielesność pod obfitymi draperiami. Dlatego można przypuszczać, iż mistrz zlecił to zadanie swojemu pomocnikowi. Podobne cechy mają figury w ołtarzu Jezusa Miłosiernego w kościele św. Floriana w Krakowie z 1761 roku, rzeźby w ołtarzu głównym w Sancygniowie (1763-1765), wyposażenie kościoła św. Andrzeja w Sieciechowicach, a także figury z dawnego ołtarza w kościele w Niegowici. Ponieważ ołtarz boczny w kościele w Marcyporębie nie posiada dekoracji figuralnej jest niezwykle trudno ostatecznie atrybuować dzieło temu artyście. Jednakże poszczególne elementy architektoniczne tj. delikatnie wklęsła nastawa, charakterystyczne spływy nałożone na pilastry i ozdobione ornamentyką rocaille’ową, a także fakt iż jest autorem ołtarza głównego i ambony może wskazywać że wykonał pozostałą część wystroju z tego okresu, czyli dwa ołtarze boczne.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, zabrudzenie powierzchni.

Streszczenie

Ołtarz boczny w kościele w Marcyporębie prawdopodobnie wykonał anonimowy pracownik Antoniego Gegenbaura w drugiej połowie XVIII wieku w stylu rokokowym. W polu środkowym umieszczony jest obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, a w zwieńczeniu wizerunek św. Walentego.

Bibliografia