Św. Paweł

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Brzeźnica
Miejscowość
Marcyporęba
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wadowice Północ
Parafia
Św. Marcina
Tagi
Gegenbaur Antoni rzeźba XVIII wieku św. Paweł
Miejsce przechowywania
po prawej stronie ołtarza głównego
Identyfikator
DZIELO/13591
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVIII wieku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kraków
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie
Wymiary podstawowe
wysokość – 156 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość figury – 150 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Opis

Rzeźba drążona, ustawiona na niskiej prostopadłościennej podstawie. Figura ustawiona frontalnie, w delikatnym kontrapoście, z głową skierowaną w prawo i uniesioną. Prawą rękę św. Paweł kładzie na piersi, w lewej trzyma miecz. Twarz szczupła z wysokim czołem o głęboko osadzonych oczach, dużym nosie; okolona długą brodą układającą się w dwa skręcone pukle oraz krótkimi włosami, usytuowanymi po bokach głowy. Ubrany jest w suknię o wąskich rękawach z wywiniętymi mankietami oraz dekoltem odsłaniającym fragment piersi, przepasaną w talii; tkanina ściśle przylegającą do ciała, obficie marszczona w ostre, łamane fałdki. Przez lewe ramię przerzucony ma płaszcz, opadający na bok, otaczający postać, z fragmentem skręconego materiału zawiązanego na pasku z przodu; tkanina drapowana w grube, ostro zaginane fałdy z odwiniętym brzegiem. Polichromia naturalistyczna w odsłoniętych partiach ciała, szaty złocone, miecz srebrzony.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźbę prawdopodobnie wykonał anonimowy pracownik Antoniego Gegenbaura w drugiej połowie XVIII wieku. Przypisuje się mu również autorstwo małej figurki św. Józefa z ołtarzyka Matki Boskiej Dobrej Rady w kościele Bernardynów w Krakowie, a także figury dwóch aniołów w ołtarzu św. Jana Chrzciciela w tym kościele (umowę na wykonanie tych dzieł podpisał Antoni Gegenbaur 13 listopada 1763). Rzeźby nie posiadają charakterystycznej dla Gegenbaura ekspresyjnej maniery, lecz klasyczny kontrapost i wyczuwalną cielesność pod obfitymi draperiami. Dlatego można przypuszczać, iż mistrz zlecił to zadanie swojemu pomocnikowi. Podobne cechy mają figury w ołtarzu Jezusa Miłosiernego w kościele św. Floriana w Krakowie z 1761 roku, rzeźby w ołtarzu głównym w Sancygniowie (1763-1765), wyposażenie kościoła św. Andrzeja w Sieciechowicach, a także figury z dawnego ołtarza w kościele w Niegowici. Figury św. Piotra i św. Pawła w ołtarzu głównym w kościele w Marcyporębie są niemal powtórzeniem dzieł z Sancygniowa, Sieciechowic i Niegowici (obecnie w Mętkowie). Anonimowy pracownik Antoniego Gegenbaura wykonał również w kościele w Marcyporębie ambonę, która jest jest niemal formalnym powtórzeniem ambony z kościoła w Sieciechowicach. Warsztat Antoniego Gegenbaura należy do nurtu południowoniemieckiego, wyrażającego się dużą ekspresją. W rzeźbie krakowskiej nurt ten wiązał się z twórczością artystów napływowych. Sam Gegenbaur przybył do Krakowa z Austrii w 1755 roku, zmarł w 1773 roku. W tych latach można zamknąć okres jego działalności w Polsce. Dzieła artysty można odnaleźć m.in. w krakowskich kościołach: Bernardynów, Bożego Ciała czy św. Marka.
Rzeźba przedstawia św. Pawła, który został ukazany w tradycyjnym ujęciu ikonograficznym z mieczem w dłoni, którym został ścięty. Miecz był przypisywany apostołowi dopiero po XIII wieku, znacznie później, niż klucze u św. Piotra. Po drugiej stronie ołtarza znajduje się rzeźba św. Piotra, pochodząca z tego samego warsztatu rzeźbiarskiego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Rzeźbę św. Pawła oraz św. Piotra w ołtarzu głównym wykonał prawdopodobnie anonimowy pracownik Antoniego Gegenbaura w drugiej połowie XVIII wieku. Warsztat Antoniego Gegenbaura należy do nurtu południowoniemieckiego, wyrażającego się dużą ekspresją. Sam Gegenbaur przybył do Krakowa z Austrii w 1755 roku, zmarł w 1773 roku. W tych latach można zamknąć okres jego działalności w Polsce.

Bibliografia

"Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, t. 2", Wrocław 1975
Dettloff Anna, "Rzeźba krakowska drugiej połowy XVIII w. Twórcy, nurty i tendencje", Kraków 2013
Rèau Louis, "Iconographie de l’art chrètien", Paryż 1959
Janicka-Krzywda Urszula , "Patron – atrybut – symbol", Poznań 1993
Siemionow Aleksy, "Ziemia wadowicka. Monografia turystyczno-krajoznawcza", 1984
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Archiwum parafialne w Marcyporębie, Dokumentacja prac konserwatorskich do ołtarza głównego rokokowego z II poł. XVIII wieku w zabytkowym drewnianym kościele p.w. św. Marcina z 1670 r. w Marcyporębie, oprac. Lisowska-Dziuba Maria, Dziuba-Drożdż Anna, Żmudziński Jerzy, Sowa-Holewińska Barbara, Kraków, 2008

Jak cytować?

Maria Działo, "Św. Paweł", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-pawel-22

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności