Grupa Ukrzyżowania

Dzieje zabytku

Dzieje figur nie są znane. Pochodzą z różnych okresów stylowych. Krucyfiks wykonano w XV wieku, a pozostałe rzeźby w XVII wieku. W aktach wizytacji z 1748 roku zanotowano: „Serce Srebrne na Panu Jezusie w tęczy”

Opis

Łuk tęczowy o półkolistym wykroju, na profilowanej belce zdobionej pośrodku ryzowaną rozetą ustawiona grupa Ukrzyżowania. W centrum krucyfiks, po prawej św. Jan Ewangelista, po lewej Matka Boska i św. Maria Magdalena obejmująca krzyż. Chrystus przybity do krzyża trzema gwoździami, sylwetka w delikatnym zwisie, z głową pochyloną delikatnie w dół, o sztywnym układzie sylwetki z zaznaczonymi śladami męki. Perizonium w formie tkaniny przewiązanej na prawym biodrze ze zwisem wzdłuż prawego uda. Twarz podłużna, okolona zarostem; włosy długie spływające na prawe ramię w silnie skręcone pukle, na głowie zielona korona cierniowa złożona z dwóch przeplatających się gałązek. Nad głową Chrystusa biały titulus z napisem: „I(ESUS) N(AZARENUS) R(EX) I(UDAEORUM)”. Krzyż prosty, gładki o ramionach zakończonych gzymsikami. Po lewej stronie krucyfiksu rzeźba św. Marii Magdaleny ukazana w pozycji klęczącej, pochylonej do przodu, obejmująca dłońmi krzyż. Święta jest ubrana w długą, srebrzoną suknię, odsłaniającą nagie ramiona, przewiązaną w talii. Twarz szeroka, delikatnie otwarte usta, małe oczy i długi nos. Głowę okalają długie, ciemne włosy, spływające na plecy. Za nią ustawiona jest rzeźba Matki Boskiej w delikatnym kontrapoście, z prawą nogą ugiętą w kolanie, ze splecionymi na wysokości piersi rękami. Maria jest ubrana w długą, złoconą suknię oraz złocony płaszcz założony na głowę i spływający wzdłuż sylwetki. Twarz szeroka, z wyraźnie zaznaczonym podbródkiem, wzrok skierowany na krucyfiks, zmarszczone brwi. Po prawej stronie rzeźba św. Jana Ewangelisty, ukazanego w postawie stojącej, zwróconego w trzech czwartych w prawo, z rękami splecionymi na wysokości pasa. Twarz owalna, małe usta, długi i wąski nos, wzrok skierowany ku górze, zmarszczone brwi. Włosy ciemne, bujne, spływające na plecy. Święty ubrany jest w długą, złoconą suknię z długimi rękawami. Rzeźby ustawione są na niskich, zielonych cokolikach. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, detale złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźbiarska grupa Ukrzyżowania umieszczona na belce tęczowej stanowi element wyposażenia świątyni o długiej tradycji, który bezpośrednio nawiązuje do wystroju średniowiecznych kościołów. Od XII wieku w świątyniach zaczęto budować lektoria – ścianki dzielące prezbiterium przeznaczone dla duchowieństwa od nawy, w której gromadzili się wierni. W zwieńczeniu stawiano krzyż. Wraz z zanikiem lektoriów po soborze trydenckim krzyż wyniesiono, aż do łuku symbolicznie dzielącego wspomniane części budowli. Niekiedy, jak w omawianym przypadku, wzbogacano scenę o dodatkowe osoby tworząc tzw. grupę Ukrzyżowania. Inne nazwy krzyża umieszczonego w łuku tęczowym to krucyfiks triumfalny lub tęczowy. Miał on symbolicznie pośredniczyć w rozmowie wiernych z Bogiem. Grupa Ukrzyżowania z Matką Boską i św. Janem w Marcyporębie ilustruje scenę z Ewangelii św. Jana: „Kiedy więc Jezus ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: «Niewiasto, oto syn Twój». Następnie rzekł do ucznia: «Oto Matka twoja». I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie.” (J 19, 26-27). Święty Jan został ukazany w typowym dla niego ujęciu ikonograficznym, jako młody mężczyzna, bez zarostu. Rzeźby zostały wykonane w różnych okresach stylowych, bowiem figura Chrystusa jest znacznie starsza i pochodzi z XV wieku. Z kolei rzeźba Matki Boskiej, św. Marii Magdaleny i św. Jana Ewangelisty powstały w XVII wieku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry.

Streszczenie

Rzeźbiarska grupa Ukrzyżowania z krucyfiksem pośrodku i stojącymi po bokach figurami: po lewej Matki Boskiej i po prawej św. Jana Ewangelisty w kościele w Marcyporębie pochodzi z różnych okresów stylowych. Rzeźba Chrystusa powstała w XV wieku i zapewne pochodzi z poprzedniej świątyni. Z kolei rzeźby Matki Boskiej, św. Marii Magdaleny i św. Jana Ewangelisty zostały wykonane w XVII wieku.

Bibliografia