Św. Mateusz

Dzieje zabytku

Rzeźba powstała wraz z całą amboną, a także z zespołem ołtarzy bocznych w latach około 1693-1705.

Opis

Rzeźba pełnoplastyczna, przedstawiająca św. Mateusza. Figura w delikatnym kontrapoście z prawą nogą ugiętą w kolanie, ustawiona frontalnie, z głową skierowaną w prawą stronę. Lewą ręką podtrzymuje otwartą księgę wspartą na głowie klęczącego u jego lewego boku małego człowieka, zaś prawą trzyma pióro, które macza w kałamarzu znajdującym się w ręku człowieka. Twarz starcza z wysokim czołem, okolona długą i siwą brodą; włosy średniej długości siwe. Ubrany jest w długą, złotą i przepasaną w talii suknię oraz złoty płaszcz podbity na czerwono, przewieszony przez lewe ramię i zawieszony na prawym boku. Człowiek klęczący na lewym kolanie, z rękami wzniesionymi do góry, w prawej trzyma kałamarz. Twarz pulchna o rysach dziecięcych, włosy krótkie i jasne. Ubrany jest w złoconą tkaninę, przewieszoną przez biodra. Polichromia naturalistyczna w partiach ciała, szaty złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Niestety w dotychczasowych badaniach nad wyposażeniem kościoła w Orawce, wobec braku dokumentów archiwalnych dotyczących wykonawców, nie podjęto próby wskazania choćby kręgu potencjalnych autorów nastaw ołtarzowych, ambony i ich rzeźbiarskiego wystroju. Święty Mateusz jest autorem pierwszej Ewangelii, która jako jedyna księga w Piśmie Świętym została napisana w języku aramejskim. Święty był celnikiem z Kafarnaum, powołanym przez Chrystusa. Przed przyłączeniem się do uczniów podejmował Zbawiciela w swoim domu, co wywoływało zgorszenie u faryzeuszy. Po rozesłaniu apostołów św. Mateusz miał głosić ewangelię w Etiopii i tam ponieść śmierć męczeńską. Jego atrybutem jest człowiek, gdyż jego Ewangelia rozpoczyna się od opisu rodowodu Chrystusa. Atrybuty ewangelistów (człowiek, lew, orzeł i wół) pojawiają się już w wizji Ezechiela (Ez 1, 1-14) i apokaliptycznym widzeniu św. Jana (Ap 4, 6-8). Symbole te znane były również w obrazie świata starożytnych Babilończyków, gdzie odnosiły się do zodiaku, pór roku i czterech stron świata. Każde z trzech zwierząt ucieleśnia szczególny typ siły fizycznej: lew – siła potężna, ognista, nieujarzmiona; orzeł – ostrość wzroku, wysokość i szybkość lotu; wół – odporność i wytrwałość. Z kolei człowiek oznacza istotę obdarzoną duszą, inteligencją i wolą. W wizji Ezechiela cechy te są poszerzone i opisują Boga: człowiek – poznanie i wolę Boga, wół – jego siłę, lew – potęgę, a orzeł – wszechwiedzę. Z odniesieniem czterech symboli do tajemnic Chrystusa i do Ewangelii spotykamy się po raz pierwszy u św. Hieronima. W Lidii odkryto blok marmuru z następującym tekstem, odnoszącym się do Chrystusa i odpowiadający czterem atrybutom ewangelistów: „Jak człowiek cierpiał, jak lew zwyciężał, jak orzeł wzleciał, jak wół został zabity na ofiarę”.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Rzeźba św. Mateusza powstała wraz z całą amboną, a także z zespołem ołtarzy bocznych w latach około 1693-1705. Jego atrybutem jest człowiek, gdyż Ewangelia św. Mateusza rozpoczyna się od opisu rodowodu Chrystusa.

Bibliografia