Św. Jan Nepomucen

Dzieje zabytku

Ołtarze boczne wraz z dekoracją rzeźbiarską powstały w latach 1751-1757 w czasie modernizacji wnętrza świątyni staraniem ówczesnego proboszcza, księdza Michała Lorencsa, przy wsparciu barona Antála Mednyanszkyego de Megyes, który miał przywilej patronatu w stosunku do kościoła. Z niezachowanej do dziś księgi rachunkowej z lat 1751-1829, na którą powoływali się dawni badacze wiadomo, że ołtarze boczne zostały wykonane przez niewymienionego z nazwiska rzeźbiarza z Preszowa, natomiast pozłocone przez Dawida Kramera, malarza z Preszowa, jednocześnie trzej rzeźbiarze z rodziny Wierzbickich z Nowego Targu wykonali nieokreślone figury do wszystkich ołtarzy.

Opis

Figura ścięta z tyłu, drążona, zwrócona frontalnie, z głową skierowaną w prawo, w kontrapoście. Święty unosi ugiętą prawą rękę przed klatkę piersiową, lewą opuszcza w dół.
Twarz ma pociągłą o zapadniętych policzkach, oczach migdałowatych, nosie lekko zgarbionym, ustach pełnych, okoloną wąsami, krótką brodą skręconą w dwa pukle oraz krótkich włosach. Święty jest ubrany w komżę i almucję. Ciało polichromowane naturalistycznie, szaty pozłocone.

Zarys problematyki artystycznej

Dekoracja rzeźbiarska ołtarzy bocznych jest niejednorodna, wykonana niewątpliwie przez kilku artystów. Osiem głównych figur w obu retabulach można potraktować jako spójny formalnie zespół, wyróżniający się pod względem poziomu wykonania spośród pozostałej dekoracji rzeźbiarskiej kościoła. Wszystkie figury charakteryzuje ten sam typ twarzy ze znamiennie rzeźbionymi wąskimi wąsami oraz silnie skręconymi puklami brody i włosów. Sylwetki pozowane są dosyć zachowawczo, zaś we wszystkich przypadkach tkanina ściśle przylega do ciała i jest obficie drapowana. Figury zostały wykonane niewątpliwie przez tego samego artystę, którym z dużym prawdopodobieństwem był nieznany z nazwiska rzeźbiarz z Preszowa.
Święty Jan Nepomucen był kanonikiem kolegiaty św. Idziego w Pradze, dlatego przedstawiany jest w stroju odpowiadającym tej godności. Zginął zrzucony z mostu Karola w Pradze do rzeki Wełtawy. Przyjmuje się, że powodem jego śmierci była odmowa ujawnienia tajemnicy spowiedzi, do której złamania zmuszał świętego król Wacław IV. Święty Jan Nepomucen ukazywany jest zazwyczaj z krucyfiksem w ręku, dlatego można domniemywać, że gest zamkniętej prawej dłoni omawianej figury świadczy o tym, że pierwotnie znajdował się w niej takowy. Kult tego świętego był powszechny szczególnie w Czechach i w Polsce.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Przetarcia polichromii w partiach ciała figury, przetarcia spękania w partii złoceń. Brak fragmentu sznura z chwostem na piersi.

Streszczenie

Figura św. Jana Nepomucena znajdująca się w lewym ołtarzu bocznym została wykonana w latach 1751-1757 razem z całym wyposażeniem i jego dekoracją rzeźbiarską, prawdopodobnie przez nieznanego z nazwiska rzeźbiarza z Preszowa.
Święty Jan Nepomucen był kanonikiem kolegiaty św. Idziego w Pradze, dlatego przedstawiany jest w stroju odpowiadającym tej godności. Ukazywany jest zazwyczaj z krucyfiksem w ręku, dlatego można domniemywać, że gest zamkniętej prawej dłoni omawianej figury oznacza, iż pierwotnie znajdował się w niej takowy.

Bibliografia