Św. Jan Jałmużnik

Dzieje zabytku

Ołtarz główny wraz z dekoracją rzeźbiarską powstał w latach 1751-1757 w czasie modernizacji wnętrza świątyni staraniem ówczesnego proboszcza, księdza Michała Lorencsa, przy wsparciu barona Antála Mednyanszkyego de Megyes, który miał przywilej patronatu w stosunku do kościoła. Z niezachowanej do dziś księgi rachunkowej z lat 1751-1829, na którą powoływali się dawni badacze wiadomo, że ołtarz główny wraz z figurami pozłocił malarz krakowski Jan Niegowiecki, a wykonawcami części dekoracji rzeźbiarskiej retabulum byli zapewne rzeźbiarze z rodziny Wierzbickich z Nowego Targu, którzy zostali wzmiankowani jako twórcy części wyposażenia (ławki, konfesjonał) oraz bliżej nieokreślonych rzeźb w ołtarzach.

Opis

Figura ścięta z tyłu, ustawiona jest na obłoku, ukazana frontalnie z głową skierowaną w prawo, w kontrapoście, o esowato wygiętej sylwetce, z rękami rozłożonymi na boki, w lewej trzyma pastorał. Twarz ma owalną, pełną, o oczach wzniesionych w górę, ustach lekko rozchylonych, okoloną falowanymi, sięgającymi ramion włosami. Święty ubrany jest w strój biskupi: albę, rokietę i mucet, na szyi ma zawieszony pektorał, na dłoniach rękawiczki, a na głowie infułę. Ramiona okrywa kapa spięta na piersi, z rozwianą na prawy bok fałdą. Po lewej stronie świętego niewielka, klęcząca postać kalekiego mężczyzny, wspierającego się lewą ręką na kulach, z wyciągniętą ku górze prawą ręką. Polichromia naturalistyczna w partiach ciała, szaty i atrybuty pozłacane.

Zarys problematyki artystycznej

Figury czterech biskupów z ołtarza głównego stanowią spójną formalnie grupę wykonaną ręką tego samego rzeźbiarza, która wyróżnia się spośród pozostałych elementów dekoracji rzeźbiarskiej retabulum. Wszystkie figury łączy ten sam sposób upozowania postaci, rzeźbienia twarzy i kształtowania szat. Figura św. Jana Jałmużnika ukazana jest w lustrzanym odbiciu odpowiadającej mu rzeźby św. Marcina na przeciwległej bramce ołtarza.
Postać tego świętego kojarzona jest przede wszystkim z miłosierdziem, na co wskazuje przydomek „jałmużnik”. Jan po śmierci żony i dzieci, rozdał cały swój majątek i rozpoczął ascetyczne życie. Został wybrany na patriarchę Aleksandrii, a więc był biskupem, który sprawował opiekę duchową nad Kościołem w Afryce, dlatego święty był przedstawiany w stroju odpowiadającym tej godności. W ikonografii był ukazywany zazwyczaj w momencie dawania jałmużny, gdyż w swoim życiu wiele pomagał biednym i chorym.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Delikatne zabrudzenia, przetarcia warstwy złoceń.

Streszczenie

Figura św. Jana Jałmużnika z ołtarza głównego została wykonana w latach 1751-1757 razem z całym wyposażeniem i jego dekoracją rzeźbiarską. Postać świętego kojarzona jest przede wszystkim z miłosierdziem, na co wskazuje przydomek „jałmużnik”. Jan został wybrany na patriarchę Aleksandrii, a więc był biskupem, który sprawował opiekę duchową nad Kościołem w Afryce, dlatego święty był przedstawiany w stroju odpowiadającym tej godności. W ikonografii był ukazywany zazwyczaj w momencie dawania jałmużny, gdyż w swoim życiu wiele pomagał biednym i chorym.

Bibliografia