Polichromia ścienna

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
bocheński
Gmina
Łapanów
Miejscowość
Łapanów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niegowić
Parafia
Św. Bartłomieja Apostoła
Tagi
Chrystus Zmartwychwstały iluzjonistyczna architektura malarstwo XX wieku Święta Rodzina sztuka pierwszej połowy XX wieku Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
kościół
Identyfikator
DZIELO/03394
Kategoria
polichromia ścienna
Ilość
1
Czas powstania
1903 rok
Technika i materiał
olej na drewnie
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

W 1841 roku proboszcz Wojciech Dybczak odnotował w kronice: „dałem odmalować cztery filary a raczej cztery słupy, na których się powała opiera [...] od tego wszystkiego zapłaciłem malarzowi Antoniemu Madejskiemu z Wieliczki 40 flor. A farby wszystkie moje były za które zapłaciłem 15 flor.” Następnie: „w roku 1843 przyozdobiłem kościół łapanowski malaturą Od której zapłaciłem 92 flo. Malarzy miałem z Krakowa niejakiego Wojciechowskiego i Mecnera na te malaturę składali się parafianie wieśniacy dali 66 florenów a panowie dali 42 floreny [...] ja darowałem i malarzy przez 2 tygodnie chowałem”. W 1848 proboszcz kazał „pomalować filarki pod chórem do malowania był malarz Franciszek Jastrzębski”. Były to jednak drobne prace malarskie. Po tym jak w 1890 roku za czasów probostwa Karola Guzkiewicza powiększono kościół w kierunku chóru, zdecydowano o wykonaniu polichromii wnętrza. Jak wskazuje napis pod chórem muzycznym, w 1903 roku kościół został odmalowany przez Michała Tarczałowicza z Bochni. W 1921 roku komitet kościelny poprosił o „konkurencję” na odmalowanie kościoła. Podczas powodzi w Łapanowie w 2010 roku drewniany kościół został poważnie uszkodzony. Świątynia została zalana do wysokości 1,3 m przez co zniszczona została posadzka i dolne partie ścian wraz z polichromią.

Opis

Polichromia ścian kościoła odpowiada podziałom architektonicznym wnętrza wydzielonym przez pilastry, filary i kolumny (w prezbiterium iluzjonistyczne pilastry). Malowany jasnobrązowy cokół w jednej czwartej wysokości ścian zamknięty jest profilowanym gzymsem, w jego polu znajdują się jasnozielone malowane płyciny odpowiadające szerokości podziałów wnętrza. Trzony pilastrów bladoróżowe z malowanymi czerwonymi płycinami, w prezbiterium z kapitelami korynckimi, w nawie zakończone tryglifami. Podpory podtrzymują malowane belkowanie, z jasnoróżowym fryzem i wspornikami dekorowanymi anthemionami, dźwigającymi silnie wysunięty gzyms. W nawie belkowanie malowane jest w partii środkowej (bez zaskrzynień) podtrzymywanej przez filary i kolumny. W polach pomiędzy pilastrami malowane płyciny w formie prostokątów, o szerokości przęseł, ujęte ramą dekorowaną w narożach stylizowanym akantem z kampanulami. W prezbiterium w jasnożółtych płycinach znajdują się malowane nisze w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym, ujęte profilowaną ramą, dekorowaną u góry i u dołu ornamentem roślinnym, z przedstawieniami ewangelistów i ich symboli. Na ścianie północnej znajdują się św. Mateusz, św. Marek i św. Łukasz, a na ścianie południowej, pomiędzy okami św. Jan. W nawie jasnożółte płyciny ścian wypełnione są dekoracją geometryczną w formie niebieskich i żółtych równoramiennych krzyżyków. Otwory okienne, drzwiowe i arkada kaplicy ujęte są malowanymi, imitującymi profilowanie obramieniami, dekorowanymi ornamentem roślinnym.
Strop prezbiterium i nawy w malowanej, kolorowej, profilowanej ramie, po wewnętrznej stronie z zielono-różowym pasem zdobionym ornamentem. Pośrodku, na tle malowanej jasnoróżowej płyciny, wydzielone pole o fantazyjnym kształcie, obwiedzione pomarańczową opaską z kartuszami na każdej stronie, ujętymi ornamentem roślinnym, wypełnionymi kratką i fantazyjną dekoracją. Jasnoniebieskie pole wypełnione jest malowanymi na złoto gwiazdami. W prezbiterium, w jego centrum kolejne pole o analogicznym kształcie ze sceną Wniebowzięcia Marii, a w nawie dwa pola ze scenami Chrystusa Zmartwychwstałego i Świętej Rodziny. W partii zaskrzynień nawy malowane płyciny w zielonych opaskach i jasnoróżowych polach wypełnione ornamentem geometrycznym. Jasnozielona balustrada chóru muzycznego dekorowana malowanymi płycinami w formie prostokątów, naprzemiennie stojących i leżących, flankujących środkowy medalion, wszystkie ujęte profilowaną ramą. Pola prostokątów stojących wypełnione rozetami na jasnoczerwonym tle. Pola prostokątów leżących wypełnione przedstawieniami instrumentów i ornamentu roślinnego ukazanych na żółtym tle. W środkowym medalionie przedstawienie Dawida grającego na harfie.















Zarys problematyki artystycznej

Polichromia powtarza podziały architektoniczne wnętrza, wykorzystując zabiegi malarstwa iluzjonistycznego w partiach malowanych cokołów, pilastrów prezbiterium, belkowania, nisz czy obramień okiennych i portali z dekoracją ornamentalną wykorzystującą motywy akantu i regencyjne. Na stropach pola w iluzjonistycznych obramieniach imitują plafony.
Scena Wniebowzięcia na stropie prezbiterium wzorowana jest na obrazie o tym samym tytule Guida Reniego, wykonanym w 1642 roku. Autor polichromii dodał do przedstawienia znajdujący się u dołu kamienny sarkofag i kwiaty, których nie ma na oryginale. Niewątpliwie przedstawienia Zmartwychwstania i Świętej Rodziny również wykonane były według konkretnych wzorów.
Polichromia w kościele w Łapanowie stanowi efekt eklektycznego połączenia kilku sposobów i rodzajów dekoracji wnętrza, przede wszystkim polichromii imitującej iluzjonistyczną architekturę, uzupełnioną o sceny figuralne i dekoracje geometryczne. Polichromia łapanowska jest bardzo podobna do malatury kościoła w Grabiu wykonanej przez Tarczałowicza kilka lat później (1907).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Polichromia w całości zniszczała. Liczne ubytki mechaniczne, odpryski, przetarcia, spękania i zabrudzenia.

Streszczenie

Jak wskazuje napis pod chórem muzycznym, w 1903 roku kościół został odmalowany przez Michała Tarczałowicza z Bochni. Polichromia w kościele w Łapanowie stanowi efekt eklektycznego połączenia kilku sposobów i rodzajów dekoracji wnętrza, przede wszystkim polichromii imitującej iluzjonistyczną architekturę, uzupełnioną o sceny figuralne i dekoracje geometryczne. Polichromia łapanowska jest bardzo podobna do malatury kościoła w Grabiu wykonanej przez Tarczałowicza kilka lat później (1907).

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Polichromia ścienna", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/polichromia-scienna-13

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności