Feretron z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Antoniego Padewskiego

Dzieje zabytku

Według informacji zapisanych w inwentarzu kościelnym feretron wykonano około 1928 roku.

Opis

Feretron dwustronny z obrazami Matki Boskiej Częstochowskiej oraz św. Antoniego Padewskiego. Konstrukcja feretronu osadzona na dwóch nóżkach na planie koła, wspierających dwa wieloboczne w rzucie cokoły, połączone listwami stabilizującymi konstrukcję feretronu; cokoły zaopatrzone są w otwory na drążki do noszenia. Na cokołach ustawione dwie rzeźby niezidentyfikowanych świętych lub aniołów, ujętych z profilu, nad nimi nadwieszone baldachimy zwieńczone stylizowanymi kwiatonami. W centrum tej konstrukcji obrazy ujęte w profilowaną ramę, zamkniętą łukiem oślim, zwieńczoną kwiatonem. Na zwieńczeniu feretron zdobiony jest ażurową dekoracją roślinną. Struktura feretronu jest złocona. Po jednej stronie ukazany jest wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej w tradycyjnym typie ikonograficznym. Matka Boska ubrana jest w czerwoną suknię i zielony płaszcz, a Dzieciątko w czerwoną suknię. Szaty są bogato malowane w wici utworzone z koralików i kolorowych kamyków. Pozostałe elementy podobne jak w oryginalnym wizerunku. Tło złote, wokół głowy Matki Boskiej dwanaście gwiazd. Po drugiej stronie feretronu znajduje się obraz św. Antoniego Padewskiego. Święty Antoni ukazany do wysokości trzech czwartych, zwrócony w swoją prawą stronę z Dzieciątkiem Jezus na prawym ręku. Twarz owalna z długim nosem, dużymi oczami o migdałowym kształcie i zarumienionymi policzkami. Ubrany jest w brązowy habit franciszkański, przewiązany sznurem, z różańcem u boku i z tonsurą na głowie. Dzieciątko Jezus zwrócone jest trzy czwarte w lewo, rączkami obejmujące św. Antoniego, z główką skierowaną na wprost. Twarz o rysach dziecięcych, okolona jasnymi i krótkimi włosami. Ubrane jest w białą, długą pieluszkę, spływającą obficie w dół. Wokół głów postaci rozświetlone na złoto otok. Tło szare. W prawym dolnym narożu obrazu, na obłoku leży gałązka białej lilii.

Zarys problematyki artystycznej

Feretron to obraz lub rzeźba umieszczone w ozdobnej ramie z podstawą zaopatrzoną w otwory na drążki do noszenia podczas procesji. Zygmunt Gloger w „Encyklopedii staropolskiej” pochodzenie słowa „feretron” czy „feretrum” wywodził ze starożytnego Rzymu, gdzie określało posągi niesione w pochodach triumfalnych. Jedna z pierwszych procesji chrześcijańskich z niesieniem wizerunku odbyła się w 590 roku, kiedy w Rzymie zapanowała epidemia tyfusu. Papież Grzegorz I Wielki zarządził w siedmiu kościołach rzymskich odprawienie nabożeństw błagalnych. Nabożeństwa te były połączone z procesjami, w czasie których niesiono obraz Matki Boskiej Ocalenie Ludu Rzymskiego – „Salus Populi Romani”.

Struktura feretronu w kościele w Radoczy została wykonana w stylu neogotyckim, ale znacznie przestylizowanym. Zachowuje tylko niektóre z neogotyckich form jak łuk ośli czy baldachimy zdobione drobnymi maswerkami. Tak swobodne operowanie stylem pozwala datować feretron na pierwszą połowę XX wieku, a dzięki informacji zawartej w kronice parafialnej na około 1928 rok. Feretron został wykonany w tym samym warsztacie, w którym powstał feretron z obrazami św. Stanisław Kostki oraz Anioła Stróża znajdujący się w kościele św. Mikołaja w Czulicach. Podobnie jak w feretronie z Czulic nierozwiązaną pozostaje kwestia identyfikacji dwóch rzeźb stojących po bokach feretronu, a także autora dzieła.

Przedstawiony na obrazie św. Antoni, czyli Fernando Bullone urodził się około 1195 roku w Lizbonie w Portugalii. W wieku około 15 lat wstąpił do zakonu kanoników regularnych św. Augustyna, przyjmując imię Antoni. W 1220 roku przystąpił do zakonu braci mniejszych. Zmarł w 1231 roku. Na obrazie został ukazany z Dzieciątkiem Jezus na ręku, które bardzo często występuje w jego ikonografii. Według legendy miało mu się ukazać, by zapewnić go o miłości Boga. Ponadto na obrazie znajduje się biała lilia symbolizująca czystość. Po drugiej stronie feretronu ukazano obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Obraz przedstawia jedno z najczęściej powielanych przedstawień Matki Boskiej sztuce polskiej. Wypływa to z faktu, że Maria w odsłonie Częstochowskiej od wieków w historii Polski jest nazywana Królową Polski. Na wybranie tego tytułu dla Madonny Częstochowskiej miały wpływ takie wydarzenia jak: obrona klasztoru na Jasnej Górze podczas wojen polsko-szwedzkich, śluby Jana Kazimierza w 1656 roku, czy koronacja papieskimi diademami w 1717 roku. Ponadto Jasna Góra zawsze była nieodłączonym miejscem kultu religijnego dla wielu Polaków, pielgrzymek i uroczystości patriotycznych.

Streszczenie

Feretron dwustronny z obrazami Matki Boskiej Częstochowskiej oraz św. Antoniego Padewskiego powstał około 1928 roku. Struktura feretronu w kościele w Radoczy została wykonana w stylu neogotyckim, ale znacznie przestylizowanym. Zachowuje tylko niektóre z neogotyckich elementów jak łuk ośli czy baldachimy zdobione drobnymi maswerkami i dodatkowo łączy je z bardziej nowoczesnymi formami.

Bibliografia