Sakralne Dziedzictwo Małopolski

Dzieje zabytku

Ołtarz nazywany potocznie „Ogrójcem” zaprojektował i wykonał Stanisław Ciężadlik z Mszany Dolnej z fundacji parafian Kasinki Małej w latach pięćdziesiątych XX wieku.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, trójosiowa, jednokondygnacyjna, ustawiona na niskim cokole, formowana na kształt tryptyku o skrzydłach bocznych ustawionych ukośnie. Ołtarz drewniany, prostopadłościenny, mensa drewniana. Antepedium w formie leżącego prostokąta zdobione trzema płycinami w kształcie stojących prostokątów dekorowanymi przecinającymi się listwami i stylizowaną wicią roślinną. Cokół wsparty na dwóch kolumienkach o geometrycznie dekorowanych bazach i kapitelach, zdobiony czterema płycinami w kształcie leżących prostokątów, wypełnionych motywami roślinno-geometrycznmi. Tabernakulum w formie prostopadłościennej skrzynki, po bokach flankowane pilastrami o zygzakowato rzeźbionym trzonie, zwieńczone profilowanym gzymsem. Na drzwiczkach płycina z monogramem IHS w polu, umieszczonym na tle czterech wiązek promieni. Osie nastawy oddzielone pilastrami, zwieńczonymi pinaklami i geometrycznymi kwiatonami. W polu głównym płaskorzeźba przedstawiająca Modlitwę w Ogrójcu. W skrzydle po lewej stronie dalsza część sceny z postaciami żołnierza i Judasza, a w skrzydle prawym trzej śpiący uczniowie. Nad polem głównym baldachim z dwoma nadwieszonymi pinaklami, dekorowany trójkątnymi płycinami zdobionymi płaskorzeźbioną wicią roślinną. Szczyt w kształcie stojącego prostokąta z kwadratową płyciną w polu, zamknięty trzema trójkątami i krzyżykiem łacińskim. Struktura w kolorze naturalnego drewna; ornamentyka i detale złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz wykonał Stanisław Ciężadlik (1912-1996), artysta ludowy, malarz, rzeźbiarz, muzyk, scenograf, twórca lalek i aktor-lalkarz. Ten wszechstronnie uzdolniony artysta wykonał szereg prac w kościele w Kasince Małej: dwa ołtarze, chrzcielnicę, konfesjonał i dwa portrety proboszczów. Ciężadlik początkowo zajmował się malarstwem portretowym i dopiero za namową profesora Wacława Sobieskiego zwrócił się ku sztuce sakralnej. W latach 1933-1935 odbył studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Wykonał m.in. rzeźby ze sceny Ukrzyżowania w kościele św. Michała Archanioła w Mszanie Dolnej, ołtarz i drogę krzyżową w kościele w Bukowinie Tatrzańskiej, ołtarz w kościele Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Skawie. Spośród malarstwa religijnego rozpoznanych prac artysty jest mało. Dotychczas wymienić można obraz do kościoła Najświętszej Marii Panny w Będkowicach z 1935 roku ukazujący wizerunek Najświętszego Serca Jezusa oraz obraz „Św. Jan Chrzciciel”, który w 1964 roku podarowano na 25-lecie pracy kapłańskiej księdzu Janowi Kasiarzowi z Kasinki Małej. Omawiany ołtarz został wykonany w stylu neogotyckim, mającym nawiązywać do średniowiecznych tryptyków o składających się skrzydłach bocznych, co mają sugerować ukośnie ustawione osie boczne. Dzieło jest dekorowane formami neogotyckimi, ale również elementami zaczerpniętymi ze sztuki współczesnej w postaci geometrycznych detali. W przypadku drugiego ołtarza w Kasince Małej prace stolarskie wykonał Jakub Kotarba z Wygody, a Ciężadlik prace rzeźbiarskie. Być może i w przypadku omawianego dzieła Ciężadlik miał współpracownika. Nie zostało to jednak do tej pory udowodnione. W monografii kościoła nieznany autor pracy tak opisał ołtarz, nazywany potocznie Ogrójcem: „W przedstawieniu figur ludzkich wybrał artysta prostotę, szorstkość i bezpośredniość”.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania dobry.

Streszczenie

Ołtarz wykonał Stanisław Ciężadlik (1912-1996), artysta ludowy, malarz, rzeźbiarz, muzyk, scenograf, twórca lalek i aktor-lalkarz. Ten wszechstronnie uzdolniony artysta wykonał szereg prac w kościele w Kasince Małej: dwa ołtarze, chrzcielnicę, konfesjonał i dwa portrety proboszczów. Omawiany ołtarz został wykonany w stylu neogotyckim, mającym nawiązywać do średniowiecznych tryptyków o składających się skrzydłach bocznych, co mają sugerować ukośnie ustawione osie boczne. Dzieło jest dekorowane formami neogotyckimi, ale również elementami zaczerpniętymi ze sztuki współczesnej w postaci geometrycznych detali.