Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Wyposażenie w kościele św. Stanisława w Rabie Wyżnej powstało prawdopodobnie przed 1765 rokiem, gdyż w aktach wizytacji z tego roku wymienionych jest siedem ołtarzy o innych niż w aktach poprzedniej (1728) wezwaniach i ilości. Według opisu ołtarze ozdobione były rzeźbą, miejscami pozłacane, polichromowane i posrebrzane, wszystkie miały malowane obrazy. W czasie przebudowy kościoła w latach 1841-1843 wszystkie ołtarze zostały „na nowo popostawiane” i odmalowane. W 1893 roku sprawiono nowe antepedium przed ołtarz św. Anny. W 1900 roku kronika wymienia w ołtarzu obraz „Zdjęcie z Krzyża” (Opłakiwanie). Retabulum było odmalowane w 1903 roku. W latach 1961-1969 ołtarz odzłocono, a przedstawienie w polu głównym odnowiono. W 1982 roku zakupiono w Tuchowie obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, który w niedługim czasie został umieszczony w polu głównym ołtarza. W 1985 roku retabulum już pod nowym wezwaniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy zostało pozłocone.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem, ustawiona na wysokim dwustrefowym cokole. Ołtarz drewniany, prostopadłościenny z drewnianą mensą i kamiennym portatylem. Antepedium ujęte profilowaną ramą, w polu medalion z literą alfa. Retabulum ujęte dwiema parami pilastrów, przed wewnętrzną stoi para kolumn o kapitelach korynckich, przed zewnętrzną znajdują się figury aniołów. Podpory dźwigają pełne belkowanie, przerwane nad polem środkowym, nad figurami ustawione pod kątem imposty podtrzymywane przez muszle, dźwigające przerwany półkolisty przyczółek. Niemal całe pole środkowe wypełnia płycina w formie stojącego prostokąta o wklęsłych górnych narożach z dużo mniejszym obrazem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w osobnej ramie na czerwonym tle. Górna część płyciny dekorowana ornamentem roślinnym, u dołu, w partii predelli uskrzydlona główka anielska. Kondygnacja flankowana uszami utworzonymi z wolutowo skręconej wici roślinnej. Zwieńczenie w formie trapezu wypełnione niemal w całości owalnym medalionem z obrazem „Nawiedzenie św. Elżbiety”, ujętym otokiem z obłoków z uskrzydlonymi główkami anielskimi, w glorii promienistej. Struktura ołtarza polichromowana w kolorze beżowym, ornamentyka, profile i gloria pozłacane.

Zarys problematyki artystycznej

Podczas przebudowy w latach 1841-1843 nastawa ołtarzowa prawdopodobnie nie ulegała wielkim zmianom, otrzymała wówczas nowe elementy dekoracyjne, jak stylizowany ornament, przede wszystkim dobudowano do retabulum nowy ołtarz z mensą i antepedium.
Spójne pod względem formalnym dwa ołtarze boczne przy łuku tęczowym oraz figury aniołów (w lewym) prawdopodobnie zostały wykonane przez ten sam warsztat. Charakterystyczne elementy architektury nastawy, jak rozbudowane belkowanie i przerwany przyczółek, ustawione pod kątem imposty, a także sposób rzeźbienia figur aniołów pozwalają przypisać ołtarze do grupy dzieł związanych z warsztatem działającym w powiecie nowotarskim około połowy XVIII wieku, być może braci Wierzbickich z Nowego Targu. Wskazane cechy nawiązują do wykonywanych przez Wierzbickich dzieł, chociażby ołtarza głównego w kościele św. Stanisława we Frydmanie czy ołtarzy i figur w kościele św. Katarzyny w Nowym Targu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ubytki mechaniczne w partii przerwanego przyczółka, drobne przetarcia złoceń, zabrudzenia. Ołtarz był odmalowywany i złocony w latach 1903, 1961-1969, 1985.

Streszczenie

Spójne pod względem formalnym dwa ołtarze boczne przy łuku tęczowym oraz figury aniołów (w lewym) prawdopodobnie zostały wykonane przed 1765 rokiem przez ten sam warsztat. Są bliskie dziełom tworzonym przez nieznanych twórców działających w tym czasie w powiecie nowotarskim, być może tożsamych z braćmi Wierzbickimi z Nowego Targu.

Bibliografia