Św. Dydak

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
kaplica za kontrołtarzem
Identyfikator
DZIELO/23882
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
1873 rok
Technika i materiał
olej na płótnie
Wymiary podstawowe
wysokość – 173 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Obraz został namalowany w 1873 roku przez brata Marcina (Franciszka) Kowarza (Kowacza). W 1901 roku od strony prezbiterium została dobudowana kaplica św. Dydaka, połączona z kościołem wąskim korytarzem, w której został umieszczony ołtarz z omawianym wizerunkiem.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta ze sceną narracyjną ukazującą wątek z życia św. Dydaka. Ukazany całopostaciowo święty, zajmując lewą stronę kompozycji, stoi w trzech czwartych zwrócony w lewo. Ubrany jest w habit franciszkański. Odchyloną nieznacznie do tyłu głowę charakteryzuje owalna twarz o wyrazistych rysach młodego, pozbawionego zarostu mężczyzny ze wzrokiem skierowanym ku górze. Lewą ręką ujmuje wiszącą lampę olejną, prawą, opuszczoną w dół i wyciągniętą do przodu błogosławi klęczącą przed nim kobietę obejmującą dziecko. Ubrana w zieloną suknię, niebieski płaszcz i białą chustę na głowie kobieta spogląda na świętego, obejmując lewą ręką klęczące obok niej dziecko o blond włosach, ubrane w długą, białą sukienkę. Postaci ukazane są we wnętrzu kaplicy. W głębi, po prawej stronie kompozycji widoczna jest architektoniczna nastawa ołtarzowa o białoszarym antepedium z przedstawieniem kielicha eucharystycznego pośrodku, ustawionym na mensie tabernakulum z tronem wystawienia i sześcioma lichtarzami oraz częścią środkową ujętą dwoma parami kolumn. Główny wizerunek w retabulum stanowi widoczna fragmentarycznie scena Ukrzyżowania ze stojącą pod krzyżem Matką Boską Bolesną. Do ołtarza prowadzą trzy stopnie nakryte wzorzystym dywanem. W tle, za św. Dydakiem widoczne są dwa filary o czworobocznym przekroju, na których zawieszone są obrazy, jeden z nich ukazuje scenę stygmatyzacji św. Franciszka z Asyżu. Kolorystyka obrazu jest rozbudowana, o nasyconej gamie barw. W lewym dolnym rogu obrazu jest sygnatura: „Pinx(it) M Kowarz / Reformat 1873”.

Zarys problematyki artystycznej

Prezentowana na obrazie scena odnosi się do postaci św. Dydaka z Acali, zakonnika czczonego szczególnie w środowisku franciszkańskim jako patrona braci-laików, czyli zakonników niemających święceń kapłańskich. Źródłosłowem dla imienia Dydak jest najprawdopodobniej hiszpańska forma imienia św. Jakuba – Santiago (Sanctus Iacobus). Święty Dydak urodził się w 1400 roku w San Nicolás del Puerto w Andaluzji, w ubogiej rodzinie, dlatego szybko musiał się usamodzielnić. Początkowo, jako tercjarz franciszkański, pracował w ogrodach przy kościele parafialnym w rodzinnej miejscowości, dzieląc się z potrzebującymi zarobionymi pieniędzmi. Następnie wstąpił do Zakonu Braci Mniejszych, pełniąc posługę brata zakonnego. W latach 1441-1449 przebywał na misjach na Wyspach Kanaryjskich, wspierając prześladowaną miejscową ludność. Po powrocie udał się w 1450 roku do Rzymu, gdzie zainteresował się nurtem obserwanckim związanym z reformą zakonów franciszkańskich. Scena na znajdującym się w kęckim kościele obrazie odnosi się do epidemii dżumy, jaka wybuchła podczas pobytu świętego w Rzymie. Znajdujący się w klasztorze w Aracoeli (Alkali) na Kapitolu Dydak aktywie uczestniczył w niesieniu pomocy chorym. Miał dokonywać wielu uzdrowień, namaszczając rany cierpiących na dżumę oliwą z lampek świecących przed ołtarzem Matki Boskiej. Święty Dydak, na wzór św. Franciszka, żył w ubóstwie oraz kierował się pokorą i miłością względem wszystkich ludzi i stworzeń. Charakteryzowała go niezwykła mądrość w dziedzinie teologii i wiary oraz dar wypraszania łask. Święty Dydak stał się patronem braci zakonnych. Zmarł 12 listopada 1463 w założonym przez siebie konwencie reformatów w Alcalá de Henares. W chwili śmierci trzymał w dłoniach krucyfiks, który stał się jego atrybutem.
Obraz namalowany został w 1873 roku przez brata Marcina Kowarza (Kowacza). Franciszek Kowarz (Kowacz) urodził się w 1845 roku w czeskiej miejscowości Branna koło Starkenbach (Jilemnice). 18 listopada 1867, w wieku 22 lat, wstąpił do zakonu Reformatów w Przemyślu, podległego prowincji galicyjskiej. Śluby zakonne przyjął 17 grudnia 1872 w Wieliczce. W pierwszej połowie lat siedemdziesiątych XIX wieku przebywał w Sądowej Wiszni i w Kętach, gdzie w październiku 1874 roku samowolnie wystąpił z zakonu. Zmarł po 1875 roku. Brat Marcin Kowarz trudnił się malarstwem, najprawdopodobniej był samoukiem. Po ukończeniu nowicjatu, w 1872 roku jednak starał się u władz zakonnych o możliwość podjęcia studiów malarskich w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie. Obok tematyki religijnej, zwłaszcza franciszkańskiej, malował także pejzaże, dla których inspiracją były przede wszystkim wzory graficzne. Jego prace zachowały się głównie w klasztorach, w których przebywał, m.in. w Przemyślu, Zakliczynie, Krakowie i Kętach, gdzie obok wizerunku św. Dydaka, znajduje się przedstawienie „Św. Piotra Alkantarego” z 1873 roku oraz scena „Śmierci św. Franciszka” z 1874 roku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania jest dobry.

Streszczenie

Znajdujący się we wzniesionej w 1901 roku kaplicy przy kościele Reformatów w Kętach obraz przedstawia św. Dydaka. Wątek z życia świętego franciszkańskiego namalował w 1873 roku, przebywający w Kętach, brat Marcin Kowarz, malarz samouk.

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Św. Dydak", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-dydak-1

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności