Chrzcielnica
Zdjęcie nr 1: Podstawa na rzucie koła, trzon w typie gruszkowatym. Czara w kształcie mocno spłaszczonej kuli pokrytej puklami z profilowanym brzegiem. Pokrywa dwustrefowa, strefy oddzielone gładką wklęską, dolna strefa puklowana, górna puklowna, ujęta od dołu fryzem z liści, zwężająca się ku górze, zwieńczona złoconą kulą z krzyżem o ramionach zakończonych trójlistnie.

Chrzcielnica

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Mogilany
Miejscowość
Gaj
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Mogilany
Parafia
Parafia Narodzenia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
kościół
Identyfikator
DZIELO/01255
Kategoria
chrzcielnica
Ilość
1
Czas powstania
XVII/XVIII wiek
Technika i materiał
marmur dębnicki, kuty, polerowany; drewno rzeźbione, polichromowane, złocone
Wymiary podstawowe
wysokość – 196 cm
Autor noty katalogowej
Józef Skrabski
Uznanie autorstwa 4.0

Dzieje zabytku

W aktach wizytacji z 1647 roku odnotowano kamienną chrzcielnicę. Tę z marmuru dębnickiego wpisano do protokołu wizytacyjnego w 1747 roku.

Opis

Podstawa na rzucie koła, trzon w typie gruszkowatym. Czara w kształcie mocno spłaszczonej kuli pokrytej puklami z profilowanym brzegiem. Pokrywa dwustrefowa, strefy oddzielone gładką wklęską, dolna strefa puklowana, górna puklowna, ujęta od dołu fryzem z liści, zwężająca się ku górze, zwieńczona złoconą kulą z krzyżem o ramionach zakończonych trójlistnie.

Zarys problematyki artystycznej

Chrzcielnica należy do wyrobów typowych jednego z najważniejszych ośrodków kamieniarskich w Polsce, w Dębniku koło Krzeszowic. Od lat dwudziestych XVII wieku wydobywano w nim czarny marmur popularny w sztuce polskiej w dobie baroku, ale także w XIX i pierwszej połowie XX wieku. Kopalniami i powstającymi wokół nich warsztatami zarządzali karmelici bosi w Czernej, właściciele gruntów. Tamtejsi kamieniarze powielali takie same wzory. Chrzcielnica w Gaju jest niemal identyczna z chrzcielnicami w kościołach w Gdowie (przed 1663), Bolechowicach (1673), Modlnicy (2. poł. XVII w.) i Krzeszowicach (XVII w.).

Streszczenie

Chrzcielnica, wykonana z czarnego marmuru dębnickiego zapewne na przełomie XVII i XVIII wieku, należy do typowych produktów ośrodka kamieniarskiego w Dębniku koło Krzeszowic, którego łomy były własnością Karmelitów bosych z Czernej.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Akta wizytacji biskupich
Visitatio ecclesiarum parachialium, praebendarum, capellarum, hospitalium atque confraternitatum, nec non beneficiorum in decanatu Scaviensi foraneo, dioecesis, archidiaconatus et officialatus Cracoviensis consistentiu, ex speciali mandato Cel. Principis R.D. Andreae Stanislai Kostka in Załuskie Załuski, episcopi Cracoviensis canonicum, parochialis s. Nicolai ad Cracowiam praepositum, delegatum extraordinarium visitatorem a.D. 1748

Autor: Andrzej Stanisław Kostka Załuski

Akta wizytacji kapitulnych
Acta visitationis per me Alexandrum Mathiam Rudzki Commissarium ad hoc nunus in dusbus decanatibus Lipnicensis et Voynicensis

Autor: Aleksander Maciej Rudzki

Inne dzieła z tego miejsca

Zdjęcie nr 1: Ambona przyścienna, wisząca, z dostępem przez drzwi od strony zakrystii. Kosz wieloboczny, na cokole, z podwieszeniem w postaci ośmiu kabłąków, zakończonych szyszką. Ścianki kosza wydzielone kolumienkami podtrzymującymi wyłamane na ich osi belkowanie z silnie wysuniętym gzymsem tworzącym parapet. W polach nisze z płaskorzeźbionymi przedstawieniami ewangelistów. Po prawej stronie do kosza dobudowany ćwierćkolisty podest z pełną balustradą. Zaplecek wąski, ujęty dwiema kolumienkami stojącymi na wspornikach, podtrzymującymi imposty, na których stoją wazoniki. W dolnej części płycina. W polu obraz w formie stojącego prostokąta, ujęty ramą zakończoną muszlą, z przedstawieniem Chrystusa w typie Salvator Mundi. Baldachim na planie ośmioboku, w formie belkowania, na którym ustawione są kabłąki, podtrzymujące figurę anioła grającego na trąbie. Na podniebiu baldachimu figura gołębicy Ducha Świętego w glorii promienistej. Struktura polichromowana w kolorze niebiesko-zielonym; kolumienki, profile i ornamentyka złocone.
ambona
Ambona
Zdjęcie nr 1: Figura anioła ukazana jest frontalnie, w kontrapoście, z uniesioną wysoko lewą ręką i dłonią w geście wskazującym oraz prawą ręką wysuniętą w bok. Twarz ma pociągłą, o wysokim czole, małych, migdałowatych oczach, nosie i otwartych ustach, okoloną krótkimi, falowanymi włosami. Anioł ubrany jest w białą tunikę ze złoconą lamówką, odsłaniającą połowę klatki piersiowej i prawe ramię oraz złocony, obfity płaszcz otaczający postać, ekspresyjnie drapowany, opadający na ziemię. Skrzydła ma złocone, złożone po bokach postaci. Polichromia ciała naturalistyczna.
rzeźba
Anioł
Zdjęcie nr 1: Figura Chrystusa umarłego przybita jest trzema gwoździami do krzyża o prostych ramionach. Ciało w lekkim zwisie o horyzontalnie rozłożonych ramionach, z głową opadającą na prawy bark, nogi silnie ugięte w kolanach, stopy skrzyżowane w układzie prawa na lewą. Chrystus ma podłużną twarz, o migdałowatych, zamkniętych oczach, dużym, garbatym nosie oraz szerokich, rozchylonych ustach, okoloną krótką brodą oraz skręconymi w pukle włosami opadającymi na prawe ramię. Na głowie ma nałożoną koronę cierniową. Ciało ma silnie wychudzone z wyraźnie podkreślonymi guzowatymi żebrami, mostkiem i kośćmi biodrowymi, z silnie wciętą talią oraz zapadłą płaszczyzną brzucha. Nogi i ręce o podkreślonej wklęsło-wypukłej linii mięśni i ścięgien. Złocone perizonium zawieszone na podwójnym sznurze, odsłaniające prawe udo, z rozwianym zwisem tkaniny na prawym boku. Na krzyżowaniu belek krzyża, na tle głowy Zbawiciela gloria promienista. Na zakończeniu pionowej belki krzyża banderola z napisem „IN RI”. Polichromia ciała Chrystusa naturalistyczna, z zaznaczonymi śladami męki.
rzeźba
Krucyfiks
Zdjęcie nr 1: Tablica z czarnego marmuru w formie leżącego prostokąta, ujęta profilowaną ramą z piaskowca, zwieńczoną wolutowym szczytem z krzyżem. W polu inskrypcja „Pamięci / X(IĘDZA) TOMASZA LEŚNIAKA / PROBOSZCZA TEJ PARAFII / + 1871 / X(IĘDZA) FRANCISZEK LEŚNIAK / KANONIK KATEDR(Y) TARNOWSKIEJ”.
płyta nagrobna
Epitafium księdza Tomasza Leśniaka
Zdjęcie nr 1: Marmurowa tablica w kształcie leżącego prostokąta, ujęta kamienną, architektoniczną obudową w formie aediculi. Tablica u dołu zamknięta profilowanym gzymsem, z wspornikiem pośrodku, na którym znajduje się tarcza z godłem herbowym Ślepowron. Pole tarczy szrafowane poziomo i pomalowane na błękitny kolor, zaś elementy godła złocone (krzyże i pierścień). Tarcza nakryta hełmem prętowym z utrąconym klejnotem. Tablica flankowana korynckimi kolumienkami dźwigającymi belkowanie z gzymsem wyłamanym pośrodku półkoliście, zwieńczonym krzyżem. W podłuczu dwa medaliony z płaskorzeźbionymi wizerunkami zmarłych, dekorowane ornamentem roślinnym. W polu płyty inskrypcja „D(EO) O(PTIMO) M(AXIMO) / PAMIĘCI / SZYMONA I ADAMA / SKORUPKA / PADLEWSKICH / PATRONÓW TEGO KOŚCIOŁA / + 1841 – +1879 / wdzięczny wnuk zarazem syn / Józef”.
płyta nagrobna
Epitafium Szymona i Adama Skorupka Padlewskich
Zdjęcie nr 1: Kościół murowany, tynkowany, orientowany, jednonawowy. Prezbiterium prostokątne, zamknięte trójbocznie, od północy przylega zakrystia na planie prostokąta. Nawa szersza od prezbiterium, na rzucie prostokąta, od południa dostawiona kaplica Matki Boskiej na planie prostokąta, od zachodu wieża na planie kwadratu z dwoma aneksami po bokach. Prezbiterium dwuprzęsłowe, nawa trójprzęsłowa, nakryte sklepieniami krzyżowo-żebrowymi o gurtach spływających na profilowane wsporniki. Otwór tęczowy w formie półkolistej arkady. Parapet chóru muzycznego drewniany, wsparty na dwóch filarach. Posadzka z płyt ceramicznych. Fasada wieżowa, jednoosiowa, trójkondygnacyjna, zwężająca się ku górze; dwie dolne kondygnacje na planie kwadratu, trzecia ośmioboku. Trzy ściany pierwszej kondygnacji wieży ujęte lizenami, zakończone profilowanym gzymsem z krenelażem oraz daszkiem pulpitowym. Na osi portal w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym, w opasce tynkowej z dwuskrzydłowymi drzwiami. Portal zamknięty od góry i po bokach uskokowym gzymsem z daszkiem pulpitowym. Nad portalem biforium. Trzy ściany drugiej kondygnacji wieży ujęte lizenami, zakończone profilowanym gzymsem z krenelażem oraz daszkiem pulpitowym. Na ścianach ślepe biforia we wnękach w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym. Trzecia kondygnacja zakończona profilowanym gzymsem z kostkowaniem, na ściankach otwory dzwonne w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym, naprzemiennie ślepe i otwarte. Wieża nakryta dachem ostrosłupowym. Po bokach wieży dwukondygnacyjne aneksy na planie wieloboku, przekryte daszkami wielospadowymi. Nawa i prezbiterium oszkarpowane w narożach jedno i dwuuskokowymi szkarpami nakrytymi daszkami. Na elewacji południowej pięć otworów okiennych w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym, z szerokim rozglifieniem. Na elewacji wschodniej dwa analogiczne okna, na północnej trzy. Nawa, kaplica i zakrystia nakryte dachami blaszanymi, dwuspadowymi, prezbiterium pięciospadowym.
kościół
Kościół Najświętszej Marii Panny

Podobne dzieła

Po tytule

Po kategorii

Po technice i materiale

Zdjęcie nr 1: Na niskiej prostopadłościennej podstawie, niewielka stopa z trzonem w typie balustradowej lalki podtrzymującej półkulistą czarę o powierzchni imitującej puklowanie z wklęską i zaoblonym brzegiem. Na trzonie ryty kartusz z godłem herbu Zadora pod kapeluszem z sześcioma chwostami po każdej ze stron, w trzech rzędach. Pokrywa w formie korony zamkniętej, z sześcioma kabłąkami złączonymi kulą i krzyżem; obręcz i kabłąki z malowanymi rautami i kaboszonami imitującymi kamienie jubilerskie. Wewnątrz korony grupa rzeźbiarska: Chrystus w Jordanie, z rękoma w geście modlitwy i św. Jan Chrzciciel polewający wodą głowę Jezusa.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica na rzucie ośmioboku, trzon i czara również są ośmioboczne. Cokół dwustopniowy, stopnie oddzielone od siebie zaoblonym uskokiem, w górnej części łagodnie przechodzą w trzon. W środkowej partii trzonu spłaszczony ośmioboczny pierścień dekorowany taśmą z płaskorzeźbionymi rozetkami. Czara rozchylająca się ku górze, z profilowaną podstawą, rozczłonkowana ostrołukowatymi płycinami, zakończona profilowanym gzymsem. Ośmioboczna pokrywa o polach z wyciętymi płycinami zamkniętymi potrójnymi łukami półkolistymi jest zwieńczona profilowanym gzymsem z koronką i nakryta daszkiem. Nad nim podstawa ujęta od dołu arkadkowaniem z grupą rzeźbiarską Chrztu w Jordanie. Chrystus stoi w rzece z rękami założonymi na piersi, opasany na biodrach długą białą tkaniną. Przed nim, na skale stoi św. Jan Chrzciciel, ubrany w wielbłądzią skórę z prawą ręką trzymającą naczynie z wodą nad głową Chrystusa, a lewą wyciągniętą do przodu. Nad nim unosi się gołębica Ducha Świętego.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica gotycka w kształcie kielicha. Posiada kolistą stopę, która przechodzi w stożkowato zwężającą się tuleję z wydatnym wałkiem w połowie wysokości. Czara dołem lekko zaokrąglona, rozchylająca się ku górze. Płaszcz dekorowany u dołu i poniżej górnej krawędzi wąskimi pasami z minuskułowymi napisami, przedzielone motywem lilii: MARIA ROSA ROT HIS UNS, ANNO DOMINI 1462. Pomiędzy nimi rozmieszczone są na obwodzie cztery plakietki przedstawiające trójpostaciową Grupę Ukrzyżowania oraz frontalny wizerunek księcia zatorskiego Wacława w całej postaci. W prawej ręce trzyma włócznię, lewą dłoń opiera na tarczy z orłem. Twarz okala broda zakończona w szpic oraz długie i sfalowane włosy. Głowę wieńczy niewysoka książęca mitra. Ubrany jest w długi płaszcz narzucony na późnogotycka zbroję. Drewniana pokrywa chrzcielnicy została dodana wtórnie.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica kielichowa, ustawiona na dużej podstawie na rzucie ściętego koła oraz na prostopadłościennym cokole na rzucie kwadratu. Trzon wklęsło-wypukły z uskokiem u spodu; nodus gruszkowaty, dekorowany czterema lwimi głowami trzymającymi w paszczach festony z podwieszonej tkaniny. Czara w formie bardzo spłaszczonej półkuli z wywiniętą i profilowaną krawędzią; dekorowana uskrzydlonymi główkami anielskimi na przemian z kokardami z podwieszonymi festonami z tkaniny. Pokrywa w formie baldachimu na rzucie sześcioboku, wypiętrzona, zwieńczona krzyżem.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnicą ustawiona na niskiej podstawie na planie kwadratu. Płaszcz stopy na planie ośmioboku, zwężający się ku górze, zamknięty profilowanym, ośmiobocznym pierścieniem. Trzon o przekroju ośmiobocznym. Czara o przekroju ośmiobocznym, wypukła, z wywiniętym brzegiem, w dolnej części dekorowana imitacją puklowania.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Zdjęcie nr 1: Chrzcielnica usytuowana na postumencie na rzucie półkolistym i schodkowej, kwadratowej płycie. Jej trzon w typie gruszkowym dźwiga puklowaną, półkulistą czarę z profilowanym, ćwierćkolistym w przekroju wylewem. Pokrywa drewniana, bogato profilowana, malowana na czarno, zwieńczona złoconą kulą z krzyżem.
chrzcielnica

Chrzcielnica

Jak cytować?

Józef Skrabski, "Chrzcielnica", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2025, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/chrzcielnica-18

Strona:
Dodaj do porównania

Zaloguj się aby dodać do tablicy

Przejdź do logowania

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności