Św. Piotr z Alkantary

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny
Miejsce przechowywania
ołtarz boczny
Identyfikator
DZIELO/23842
Kategoria
obraz
Czas powstania
1873 rok
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kęty
Technika i materiał
olej na płótnie
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Obraz został namalowany w 1873 roku przez brata Marcina (Franciszka) Kowarza (Kowacza).

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego półkolistym łukiem nadwieszonym przedstawia św. Piotra z Alkantary. Zajmująca prawą stronę kompozycji, zwrócona w trzech czwartych w lewo sylwetka świętego unosi się w powietrzu. Twarz mężczyzny charakteryzuje długi, spiczasty nos, lekko rozchylone usta i dwie bruzdy na czole między oczami. Włosy przystrzyżone są w formie tonsury. Święty ubrany jest w habit franciszkański, na stopach ma sandały. Rozłożone na boki ręce wznosi do góry. Wzrok kieruje w stronę znajdującego się po lewej stronie kompozycji krzyża, z którego biją jasne, delikatne promienie. W połowie wysokości pionowej belki unosi się w powietrzu para aniołków częściowo przesłoniętych niebieską i zieloną szatą, trzymających w dłoniach łańcuch i pas nabity gwoźdźmi. Trzeci anioł, ubrany w czerwoną szatę, ukazany jest w górnej partii kompozycji, oburącz podtrzymując w dłoniach wieniec laurowy. Postaci ukazane są na tle pejzażu o obniżonej linii horyzontu, którego znaczną część stanowi pokryte gęstymi chmurami niebo, w dole zaś widoczna jest zabudowa klasztorna oraz las. W lewym, dolnym rogu płótna znajduje się sygnatura „Pinx(it) A. Kowarz / Reform. 1873.”.

Zarys problematyki artystycznej

Jednym ze szczególnie czczonych w zgromadzeniach franciszkańskich świętych jest hiszpański mistyk i asceta św. Piotr z Alkantary. Urodzony w 1499 roku w Alkantarze jako Juan Garavito y Vilela de Sanabria pochodził z arystokratycznej rodziny. W 1515 roku, po ukończeniu m.in. studiów filozoficznych i prawniczych wstąpił do zakonu franciszkanów przyjmując imię Piotr. W 1524 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Prowadził niezwykle surowy tryb życia, był zwolennikiem przywrócenia pierwotnej reguły franciszkańskiej, na co ostatecznie uzyskał zgodę papieża Juliusza II w 1554 roku. Na jej mocy założył na Półwyspie Iberyjskim szereg ubogich konwentów, zakonników zreformowanej gałęzi zwano „alkantarystami”. Św. Piotr był jednym z wybitniejszych mistyków, kaznodziejów i spowiedników hiszpańskich. Miał dar prorokowania, czynienia cudów oraz odbywania mistycznych ekstaz, co stało się tematem prezentowanego obrazu. Trzymane przez parę aniołków narzędzia umartwienia odnoszą się do zwyczajów, jakie przyjął święty m.in. śpiąc kilka godzin na dobę w pozycji siedzącej czy zachowując ciągły post. Trzymany przez trzeciego z aniołów wieniec laurowy stanowi nawiązanie do słów, jakie miał wypowiedzieć podczas objawienia św. Teresie z Avila: „O, szczęśliwa pokuto, która wyjednałaś mi łaskę chwały niebieskiej”. Widoczny na obrazie krzyż stanowi symbol umiłowania pokuty i umartwienia oraz wytrwania i cierpliwości mimo licznych przeciwności losu. Święty Piotr z Alkantary zmarł 18 października 1562 w Arenas de San Pedro. Beatyfikował go w 1622 roku papież Grzegorz XV, natomiast kanonizował Klemens IX w 1669 roku. Jest on patronem m.in. polskiej prowincji Matki Boskiej Anielskiej Reformatów w Krakowie. Jego wizerunki znajdują się w wielu kościołach franciszkańskich.

Obraz namalowany został w 1873 roku przez brata Marcina Kowarza (Kowacza). Franciszek Kowarz (Kowacz) urodził się w 1845 roku w czeskiej miejscowości Branna koło Starkenbach (Jilemnice). 18 listopada 1867, w wieku 22 lat, wstąpił do zakonu reformatów w Przemyślu, podległego prowincji galicyjskiej. Śluby zakonne przyjął 17 grudnia 1872 w Wieliczce. W pierwszej połowie lat siedemdziesiątych XIX wieku przebywał w Sądowej Wiszni i w Kętach, gdzie w październiku 1874 roku samowolnie wystąpił z zakonu. Zmarł po 1875 roku. Brat Marcin Kowarz trudnił się malarstwem, najprawdopodobniej był samoukiem. Po ukończeniu nowicjatu, w 1872 jednak starał się u władz zakonnych o możliwość podjęcia studiów malarskich w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie. Obok tematyki religijnej, zwłaszcza franciszkańskiej, malował także pejzaże, dla których inspiracją były przede wszystkim wzory graficzne. Jego prace zachowały się głównie w klasztorach, w których przebywał, m.in. w Przemyślu, Zakliczynie, Krakowie i Kętach, gdzie obok wizerunku św. Piotra Alkantarego, znajduje się przedstawienie św. Dydaka z 1873 roku oraz obraz „Śmierć św. Franciszka” z 1874 roku.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania jest bardzo dobry.

Streszczenie

Jednym z ciekawszych wizerunków świętych franciszkańskich jest znajdujący się w kościele Reformatów w Kętach obraz przedstawiający św. Piotra z Alkantary. Przedstawienie reprezentacyjne świętego namalował w 1873 roku, przebywający w Kętach, brat Marcin Kowarz, malarz samouk.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Św. Piotr z Alkantary", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-piotr-z-alkantary

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności