Drewniany strop z dekoracja rzeźbiarską grupy Koronacja Marii i muzykujących aniołów

Dzieje zabytku

W 1757 roku przy parafii we Frydmanie założono bractwo szkaplerzne. Prawdopodobnie zatem w tym czasie rozpoczęto również budowę kaplicy Matki Boskiej Karmelitańskiej z inicjatywy i fundacji ówczesnego proboszcza Michała Lorencsa. Ukończono jej wznoszenie w 1764 roku. Wydaje się również, że około tego roku powstało wyposażenie kaplicy, a więc dwustronny ołtarz oraz dekoracja rzeźbiarska ścian i stropu. W latach 1826, 1909 oraz 1936-1946 uzupełniano stolarkę wyposażenia w kaplicy oraz jej polichromię. W latach 1955-1956 oraz 1963-1967 odnawiano polichromię i złocenia. Strop poddany był konserwacji podczas remontu kaplicy w latach 2004-2005.

Opis

Drewniany, polichromowany na niebiesko strop, na planie ośmioboku, ujęty profilowaną ramą. W jego centrum grupa Koronacji Marii w glorii promienistej. W środku grupy figura Matki Boskiej na tle opaski dekorowanej kwiatami. Maria ukazana frontalnie, w kontrapoście, z rękami złożonymi w geście modlitwy. Twarz ma pociągłą, szczupłą, o młodzieńczych rysach, okoloną długimi włosami, upiętymi z tyłu głowy. Ubrana jest w srebrzoną suknię oraz złocony płaszcz narzucony na ramiona i zawinięty na lewej nodze, na głowie ma koronę zamkniętą. Marię flankują dwie banderole z napisem: „FIAT”. Po jej prawej znacznie większa figura Chrystusa, ukazanego frontalnie, w pozycji siedzącej, z głową skierowaną do wewnątrz; jego lewa ręka spoczywa na piersi, prawa jest ugięta i uniesiona w geście wskazującym. Twarz ma pociągłą, szczupłą, okoloną brodą skręconą w dwa pukle, oraz kręconymi włosami. Chrystus przewiązany jest w partii bioder złoconym płaszczem otaczającym postać i odsłaniającym lewą nogę. Jego ciało w odsłoniętych partiach, ma delikatnie zarysowaną muskulaturę, z zaznaczonymi śladami męki. Po lewej stronie Marii znacznie większa figura Boga Ojca, ukazanego frontalnie, w pozycji siedzącej. Lewą ręką przytrzymuje jabłko królewskie, w dłoni dzierży berło, prawą wyciąga w geście błogosławieństwa. Twarz ma pociągłą, o starczych rysach, okoloną długą, kręconą brodą opadającą na pierś oraz krótkimi włosami. Ubrany jest w obficie drapowaną srebrzoną tunikę, przepasaną w talii oraz złocony płaszcz z dekoracyjną, kameryzowaną lamówką, zapięty na piersi i opadający na boki, z zawiniętym fragmentem tkaniny na lewej nodze. Nad postaciami nadlatująca gołębica Ducha Świętego w glorii promienistej z banderolą z napisem: „FIAT”. Grupa na tle trzystrefowej glorii promienistej dekorowanej gwiazdami i uskrzydlonymi główkami anielskimi. Glorię z grupą Koronacji otacza dwunastu aniołów, ułożonych naprzemiennie w cztery pary muzykujących postaci (ze skrzypcami, wiolonczelą, gitarą, trąbką, harfą) z czterema aniołami podtrzymującymi tace z symbolicznymi przedmiotami (różaniec, wieniec laurowy, chleb (?), dyscyplina). Strop dekorowany jest w całości gwiazdami i uskrzydlonymi główkami anielskimi. Figury w partiach ciała polichromowane są naturalistycznie, ich szaty są złocone, srebrzone i laserowane; atrybuty są srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Koronacja Najświętszej Marii Panny stanowi ostatni epizod z życia Marii po Wniebowzięciu. Nie został on opisany w Nowym Testamencie, jakkolwiek podstawy do kultu Marii jako Królowej Niebios dały inne teksty, jak Pieśń nad Pieśniami oraz starotestamentowe figury Marii, mianowicie Estera (Est 2, 16-17) i Betsabe (1 Krl 2, 19). Omawiane dzieło odwołuje się do nowożytnego sposobu ukazania tego tematu z unoszącą się wśród obłoków Marią, którą koronuje Trójca Święta, w postaci tronujących w niebie Boga Ojca i Chrystusa, nad nimi zaś unosi się gołębica Ducha Świętego.
Program ikonograficzny całej kaplicy interpretowany jest jako odwołanie do koncepcji niebiańskiej muzyki, która w okresie baroku przeżywała swój nawrót. Ośmiu muzykujących aniołów na stropie kaplicy odnosi się do ośmiu sfer niebieskich znanych z wczesnochrześcijańskiej filozofii, które umieszczone nad ołtarzem mogą być rozumiane jako iluzja muzykującego nieba w czasie gloryfikacji postaci Marii w scenie jej Koronacji.
Dekoracja rzeźbiarska kaplicy jest w całości spójna pod względem formalnym i została wykonana niewątpliwie przez jeden warsztat, jakkolwiek nie są znane nazwiska jej twórców. Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że autorem programu ikonograficznego kaplicy był jej fundator i pomysłodawca – Michał Lorencs, dla którego stała się później miejscem pochówku.
Kaplica Matki Boskiej Karmelitańskiej stanowi unikalny w skali Europy Środkowej przykład jednolitej koncepcji architektoniczno-rzeźbiarskiej i symbolicznej odwołującej się do idei muzyki niebiańskiej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

W 1757 roku przy parafii we Frydmanie założono bractwo szkaplerzne i prawdopodobnie wówczas rozpoczęto budowę kaplicy Matki Boskiej Karmelitańskiej z inicjatywy i fundacji ówczesnego proboszcza Michała Lorencsa. Prace ukończono w 1764 roku oraz około tego roku powstało również wyposażenie kaplicy, a więc dwustronny ołtarz, dekoracja rzeźbiarska ścian i stropu. Program ikonograficzny całej kaplicy interpretowany jest jako odwołanie do koncepcji niebiańskiej muzyki, która w okresie baroku przeżywała swój nawrót. Ośmiu muzykujących aniołów na stropie kaplicy odnosi się do ośmiu sfer niebieskich znanych z wczesnochrześcijańskiej filozofii, które umieszczone nad ołtarzem mogą być rozumiane jako iluzja muzykującego nieba w czasie gloryfikacji postaci Marii w scenie jej Koronacji.

Bibliografia