Tabernakulum w formie Arki Przymierza

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Niepołomice
Miejscowość
Niepołomice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niepołomice
Parafia
Najświętszej Panny Marii i Dziesięciu Tysięcy Męczenników
Miejsce przechowywania
kościół, ołtarz główny
Identyfikator
DZIELO/04695
Kategoria
tabernakulum
Czas powstania
1797 rok
Technika i materiał
drewno rzeźbione, złocone, polichromowane
Autor noty katalogowej
Józef Skrabski
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Na tabernakulum widnieje data 1797, wskazując na czas jego powstania. Stało się ono częścią okazałego ołtarza głównego wzniesionego trzy lata wcześniej.

Opis

Tabernakulum w formie Arki Przymierza, adorowanej przez dwie klęczące figury starotestamentowego arcykapłana i biskupa oraz dwie stojące postacie lewitów oraz klęczące aniołów, zwieńczonej glorią promienistą z okiem Opatrzności. Wsparte na ośmiu cylindrycznych nóżkach prostopadłościenne tabernakulum jest od frontu podzielone na trzy pola wyznaczone kanelowanymi listwami. Pole środkowe stanowią drzwiczki z rytymi cyframi Dekalogu z ukrzyżowanym Chrystusem, pola boczne z wiązką pałek wodnych z jednej i winnym gronem z drugiej strony. Na skłębionych chmurach z podestem leży Baranek (obecnie w jego miejscu znajduje się figura Matki Boskiej). W tle znacznej wielkości gloria promienista z wieńcem chmur i umieszczonym w nim okiem Opatrzności oraz dwie uskrzydlone główki, nad którymi papieska tiara ze skrzyżowanymi kluczami. Po bokach Baranka dwa klęczące, uskrzydlone nagie aniołki. Obok tabernakulum dwie klęczące postacie z kadzielnicami w rękach. Postać po lewej w stroju biskupim, w albie, stule i kapie oraz infule z dwiema taśmami. Postać po prawej stronie jest ubrany w tradycyjny starotestamentowy strój – efod czyli tunikę i płaszcz wierzchni przepasany na biodrach, pektorał na piersi i zawój na głowie. Za nimi dwaj stojący lewici w tunikach przepasanych na biodrach i wysokich butach. Adorujące Baranka anioły w pozycji klęczącej z rękami skrzyżowanymi na piersi, ze skrzydłami na plecach i nogami w połowie utworzonymi ze skrzydeł.


Zarys problematyki artystycznej

Tabernakulum w kształcie Arki Przymierza jest dziełem niezwykle interesującym pod względem ikonograficznym i formalnym. Nawiązuje niewątpliwie do podobnego dzieła – tabernakulum w kaplicy pałacu biskupiego w Krakowie. W stosunku do pierwowzoru modyfikacji uległ program ikonograficzny. W niepołomickim dziele postać św. Jana zastąpiono figurą biskupa z kadzielnicą. W ten sposób figurę baranka, prefigurację Chrystusa, adorują przedstawiciele Starego i Nowego Testamentu. Tabernakula w kształcie Arki Przymierza znajdują się również w kaplicy Elektorskiej przy katedrze we Wrocławiu według projektu Johanna Emanuela Fischera von Erlacha oraz w ołtarzu głównym w kolegiacie świętych Janów w Toruniu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Tabernakulum powstało w 1797 roku i ma kształt Arki Przymierza adorowanej przez klęczących przedstawicieli Starego Testamentu – starotestamentowego kapłana i Nowego Testamentu – biskupa. W tle zlokalizowano dwóch lewitów oraz dwa klęczące aniołki. Uosobieniem Chrystusa, którego ciało jest przechowywane w tabernakulum, jest Baranek na chmurach, na tle glorii promienistej z okiem Opatrzności.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Róg Rafał, "Kościół w Niepołomicach pod wezwaniem Dziesięciu Tysięcy Męczenników – Królewska Fundacja Pokutna", Kraków-Niepołomice 1998

Jak cytować?

Józef Skrabski, "Tabernakulum w formie Arki Przymierza", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/tabernakulum-w-formie-arki-przymierza

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności