Karawan

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Osiek
Miejscowość
Osiek
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Dekanat
Osiek
Parafia
Św. Andrzeja Apostoła
Miejsce przechowywania
kruchta
Identyfikator
DZIELO/13329
Kategoria
inne dzieła sztuki
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XIX wieku
Technika i materiał
drewno rzeźbione, techniki stolarskie, malowanie, srebrzenie, złocenie
Wymiary podstawowe
szerokość – 140 cm
wysokość – około 250 cm
Inne wymiary – długość 360 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Karawan powstał w drugiej połowie XIX wieku jako ważny element uświetniający uroczystości pogrzebowe w parafii, pozwalający na przewóz trumny na dalsze odległości. Używano go jeszcze w latach osiemdziesiątych XX wieku.

Opis

Konny karawan uzyskał formę czterokołowego wozu na resorach z baldachimem wspartym na czterech filarach (w osiach skrajnych) i dwóch kolumnach o skręconych trzonach (w osiach środkowych). Na filarach umieszczono płaskorzeźbione i srebrzone półpostacie lamentujących aniołów, wsparte na wolutowych konsolach dekorowanych palmetami i akantem. Długowłose anioły ukazane zostały w wąskich tunikach przewiązanych w pasie. W lewej ręce trzymają wieńce, prawą ręką ugiętą w łokciu dotykają twarzy w geście rozpaczy. Baldachim przyjął kształt czterospadowego dachu zwieńczonego krzyżem. Spływy dachu ozdobiono postrzępionymi, srebrzonymi liśćmi palmowymi. Jego boki dekoruje płaskorzeźbiona, ażurowa i złocona stylizowana wić akantowa, złączona w dolnej części z arkaturą. Na dłuższych bokach baldachimu ornament rozdziela z jednej strony srebrzona i płaskorzeźbiona głowa Chrystusa w koronie cierniowej w typie Veraikon, z drugiej główki anielskiej oraz zachowana częściowo głowa Matki Boskiej Bolesnej. Dodatkowo płaskorzeźbiony ornament roślinno-kwiatowy zdobi dolne, dłuższe boki karawanu. Z przodu karawanu usytuowano siedzisko w formie płaskorzeźbionego fotela o wolutowo skręconych podłokietnikach. Zaplecek zwieńczony został płaskorzeźbionym ornamentem akantowym, a boki fotela udekorowano płaskorzeźbionymi liśćmi dębu. Odwrocie zaplecek ozdobiono płaskorzeźbionymi liśćmi akantu, wieńcem z liści dębowych oraz dwoma skrzyżowanymi liśćmi palmowymi. Przed fotelem znajduje się klapa na oparcie nóg dla woźnicy. Pod nią usytuowano drewniane elementy pozwalające zaprzęgnąć konia. Drewniane i okute koła z przodu są mniejsze od kół z tyłu.

Zarys problematyki artystycznej

Karawany początkowo były przeznaczone do pogrzebów osób znaczących, zwłaszcza władców. Konne karawany w powszechne użycie weszły w Polsce od 1770 roku, kiedy cmentarze grzebalne przeniesiono poza mury miejskie. Ich techniczny rozwój wiązał się z unowocześnianiem karety i powozów, chociażby poprzez wprowadzenie resorów, amortyzujących wstrząsy. Były to specjalnie konstruowane wozy, charakteryzujące się bogatą dekoracją snycerską, zdobiącą wystawne baldachimy wsparte na kolumnach, bądź też filarach. W XX wieku na szeroką skalę w karawanach stosowano również przeszklenia. Konne karawany były w posiadaniu każdej większej miejscowości i powszechnie używano je jeszcze na wsiach w latach osiemdziesiątych XX wieku. Podobny karawan jak w Osieku zachował się do niedawna np. w Wieprzu i Cięcinie koło Żywca. W kondukcie pogrzebowym przed karawanem niesiony jest krzyż, następnie idzie duchowieństwo w szatach liturgicznych, służba liturgiczna i kapłan celebrujący nabożeństwo żałobne. Natomiast za karawanem rodzina zmarłego oraz inni uczestnicy pogrzebu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry. Widoczne przetarcia warstwy malarskiej. Niektóre z wieńców trzymanych przez anioły są uszkodzone, podobnie jak i głowa Matki Boskiej Bolesnej na boku baldachimu.

Literatura

T. Syczewski, Karawan, [w] Encyklopedia katolicka, t. VIII, Język-Kino, red. A. Szostek i inn., Lublin 2000, kol. 780.

Streszczenie

Karawan powstał w drugiej połowie XIX wieku jako ważny element uświetniający uroczystości pogrzebowe w parafii, pozwalający na przewóz trumny na dalsze odległości. Używano go jeszcze w latach osiemdziesiątych XX wieku.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Karawan", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/karawan

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności