Św. Jan Chryzostom

Dzieje zabytku

Ołtarze boczne wraz z dekoracją rzeźbiarską powstały w latach 1751-1757 w czasie modernizacji wnętrza świątyni staraniem ówczesnego proboszcza, księdza Michała Lorencsa, przy wsparciu barona Antála Mednyanszkyego de Megyes, który miał przywilej patronatu w stosunku do kościoła. Z niezachowanej do dziś księgi rachunkowej z lat 1751-1829, na którą powoływali się dawni badacze wiadomo, że ołtarze boczne zostały wykonane przez niewymienionego z nazwiska rzeźbiarza z Preszowa, natomiast pozłocone przez Dawida Kramera, malarza z Preszowa. Jednocześnie trzej rzeźbiarze z rodziny Wierzbickich z Nowego Targu wykonali nieokreślone figury do wszystkich ołtarzy.

Opis

Figura ścięta z tyłu. Święty przedstawiony jest w całej postaci, frontalnie, w kontrapoście, jego sylwetka jest esowato wygięta. Prawa ręka jest uniesiona, w lewej, wyciągniętej w bok trzyma pastorał. Twarz ma podłużną, o migdałowatych oczach, prostym nosie, rozchylonych ustach i podkreślonej, wystającej brodzie, okoloną krótkimi, falistymi włosami. Święty ubrany jest w długą albę, przepasaną w talii oraz kapę spiętą pod szyją, okrywającą ramiona z rozwianą fałdą zawiniętą przy jego prawej nodze, na głowie ma infułę. Polichromia naturalistyczna w partiach ciała, szaty i atrybuty złocone, detale stroju srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Dekoracja rzeźbiarska ołtarzy bocznych jest niejednorodna, wykonana niewątpliwie przez kilku artystów. Niewielkie figury stojące na belkowaniu oraz w partii zwieńczenia są bardzo zbliżone pod względem formalnym do głównych rzeźb retabulum. Wszystkie charakteryzuje ten sam typ twarzy o głęboko osadzonych, migdałowatych oczach, lekko garbatych nosach, pełnych ustach, w postaciach męskich ze znamiennie rzeźbionymi wąskimi wąsami oraz silnie skręconymi puklami brody i włosów. Sylwetki pozowane są dosyć zachowawczo. Każdorazowo tkanina ściśle przylega do ciała i jest obficie drapowana. Być może figury zostały wykonane przez tego samego artystę, którym z dużym prawdopodobieństwem był nieznany z nazwiska rzeźbiarz z Preszowa. Niewielkie figury znajdujące się w partii zwieńczenia ołtarza zostały wykonane z mniejszą precyzją i starannością niż główne rzeźby. Niewątpliwie miała na to wpływ ich lokalizacja, gdyż usytuowane wysoko nie były dobrze widoczne przez wiernych.
Według akt wizytacji z 1832 roku omawiana figura przedstawia św. Jana Chryzostoma, jakkolwiek w większości publikacji uznana była za niezidentyfikowanego świętego, gdyż nie posiada atrybutów.
Święty Jan zasłynął ze swoich umiejętności krasomówczych, którymi wielokrotnie potrafił sobie zjednać wiernych, dlatego nadano mu przydomek Chryzostom, co oznacza Złotousty. Był również autorem wielu traktatów, kazań i listów, które składają się na jego niezwykle bogaty dorobek literacki. Święty w 397 roku został mianowany biskupem i patriarchą Konstantynopola, dlatego w ikonografii przedstawiany jest w stroju odpowiadającym tej godności. W swoich kazaniach św. Jan piętnował praktyki dworu cesarskiego, przez co popadł w konflikt z cesarzową Eudoksją, w wyniku którego został pozbawiony urzędu i wygnany, co ostatecznie zakończyło się śmiercią biskupa.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Silne zabrudzenia figury.

Streszczenie

Ołtarze boczne wraz z dekoracją rzeźbiarską powstały w latach 1751-1757, staraniem ówczesnego proboszcza, księdza Michała Lorencsa, przy wsparciu barona Antála Mednyanszkyego de Megyes. Według akt wizytacji z 1832 roku omawiana figura przedstawia św. Jana Chryzostoma. Święty ten zasłynął ze swoich umiejętności krasomówczych, dlatego nadano mu przydomek Chryzostom, co oznacza Złotousty. W 397 roku został mianowany biskupem i patriarchą Konstantynopola, dlatego w ikonografii przedstawiany jest w stroju odpowiadającym tej godności.

Bibliografia