Św. Barbara

Dzieje zabytku

Rzeźba św. Barbary powstała wraz z całym wystrojem rzeźbiarskim ołtarza w latach około 1693-1705, w czasie gdy proboszczem parafii był ksiądz Barny.

Opis

Rzeźba ścięta z tyłu, przedstawiająca św. Barbarę, ustawiona na niskim prostopadłościennym cokole o ściętych narożach. Święta ukazana frontalnie z głową skierowaną w lewą stronę. Lewą rękę unosi na wysokość pasa, w prawej trzyma kielich. Twarz okrągła o delikatnych rysach z wysokim czołem, drobnymi ustami i wyraźnie zaznaczonym podbródkiem. Włosy falowane z przedziałkiem na środku głowy, spływające na ramiona. Święta ubrana jest w niebieską suknię spodnią, złotą suknię wierzchnią, przepasaną w talii; złoty płaszcz, podbity czerwienią, odsłaniający lewe ramię i zawinięty na prawym boku oraz brązowe buty. Przy prawej nodze świętej ustawiona jest miniaturowa trójkondygnacyjna wieża na rzucie kwadratu. Polichromia ciała naturalistyczna, detale złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba nosi cechy formalne bliskie dziełom z XVII wieku. Charakteryzuje ją sztywny układ sylwetki. Również drapowanie szat jest statyczne i pozbawione ekspresji, składa się z prostych fałd, ułożonych symetrycznie. Niestety nieznany jest wykonawca wystroju rzeźbiarskiego ołtarza. Omawiana figura przedstawia św. Barbarę, dziewicę i męczennicę, patronkę dobrej śmierci, górników, flisaków i artylerzystów, należącą do grona Czternastu Świętych Wspomożycieli. Święta Barbara wywodziła się z zamożnej, pogańskiej rodziny, dlatego w rzeźbie została ukazana w bogatym, królewskim stroju. Z wiarą chrześcijańską zetknęła się podczas nauki w Nikomedii. Ojciec świętej, usiłując zmusić ją do wyparcia się wiary chrześcijańskiej, zamknął ją w wieży. Według legendy była biczowana, ale mimo to nie wyrzekła się Chrystusa i ostatecznie została ścięta mieczem. Z jej postacią związanych jest wiele legend i zwyczajów ludowych, np. wzywanie św. Barbary w czasie burzy, gdyż piorun miał zabić jej ojca (jako znak kary boskiej) czy też barbórka tzw. święto górników. Ku czci świętej od połowy XIV wieku powoływane były liczne bractwa. Jednym z największych było założone w średniowieczu przy kościele św. Barbary w Krakowie, kierowane przez jezuitów, gdzie święta była czczona, zwłaszcza jako patronka konających w okresie wojen i epidemii. Pierwsze przedstawienia Barbary z przypisanymi jej atrybutami widocznymi w omawianej rzeźbie pojawiły się w XIV wieku. Kielich z hostią nawiązuje do jednej z legend, według której anioł miał go jej przynieść do wieży. Z kolei wieża z trzema oknami jest związana z legendą o zamknięciu w niej św. Barbary. Trzy okna są symbolem nabożeństwa do Trójcy Świętej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, rzeźba silnie zabrudzona.

Streszczenie

Rzeźba św. Barbary oraz pozostały wystrój rzeźbiarski ołtarza głównego w Orawce powstały w latach około 1693-1705. Figura przedstawia św. Barbarę, dziewicę i męczennicę, patronkę dobrej śmierci, górników, flisaków i artylerzystów, należącą do grona Czternastu Świętych Wspomożycieli.

Bibliografia